تایید شده توسط پزشکان متخصص ایزی مد
محتوای این مقاله صرفا برای افزایش آگاهی شماست. قبل از هرگونه اقدام با پزشکان ایزی مد مشورت کنید
قرص‌های اورژانسی، که گاهی به عنوان قرص صبحگاهی نیز شناخته می‌شوند، روشی برای جلوگیری از بارداری پس از رابطه جنسی بدون محافظت یا در صورت عدم کارایی سایر وسایل پیشگیری هستند.این قرص‌ها انواع مختلفی دارند که برای جلوگیری از بارداری لازم است نکات لازم مربوطه به هر قرص را دانسته و متناسب با آن عمل کنید. در این مقاله مطالبی را که لازم است درباره قرص اورژانسی بدانید توضیح دادیم.
قرص اورژانسی چیست؟
قرص‌های اورژانسی یکی از روش‌های بسیار موثر در پیشگیری از بارداری ناخواسته پس از رابطه جنسی بدون محافظت هستند. نحوه عملکرد قرص اورژانسی به این صورت است که فرآیند‌های بیولوژیکی طبیعی در بدن که برای بارداری ضروری هستند را تغییر می‌دهد. این قرص‌ها می‌توانند به سه طریق اصلی از بارداری جلوگیری کنند:
- تأخیر در تخمک‌گذاری که از آزاد شدن تخمک از تخمدان جلوگیری می‌کند، به این ترتیب احتمال بارور شدن تخمک توسط اسپرم کاهش می‌یابد.
- تغییر در مخاط دهانه رحم با ضخیم‌تر کردن مخاط دهانه رحم، حرکت اسپرم به سمت تخمک را دشوار می‌کند.
- تغییر در پوشش رحم که این تغییرات ممکن است مانع از لانه‌گزینی تخمک بارور شده در دیوار رحم شود.
نحوه عملکرد قرص اورژانسی
قرص‌های اورژانسی از طریق تأثیر بر هورمون‌ها باعث تأخیر در تخمک‌گذاری می‌شوند. این قرص‌ها معمولاً حاوی لوونورژسترول یا یولی پیریستال هستند. این هورمون‌ها جلوی تخمک‌گذاری را می‌گیرند و از اتصال تخمک به رحم جلوگیری می‌کنند.
به عبارت دیگر، قرص‌های اورژانسی باعث تغییر در سطح هورمون‌ها در بدن می‌شوند و از تخمک‌گذاری جلوگیری می‌کنند. این تأخیر در تخمک‌گذاری باعث کاهش احتمال بارداری میشود.
انواع قرص‌های اورژانسی
در ادامه به بررسی انواع قرص اورژانسی خواهیم پرداخت:
قرص Ella
این قرص حاوی نوع مصنوعی هورمون پروژسترون است که با تغییر هورمون‌های بدن، از تخمک‌گذاری و لانه‌گزینی تخمک بارورشده در رحم جلوگیری می‌کند. بهترین زمان برای مصرف قرص اورژانسی ۲۴ ساعت بعد از رابطه‌ی جنسی محافظت نشده است. همچنین قرص Ella تا کمتر از ۱۲۰ ساعت بعد از رابطه‌ی محافظت نشده قابل استفاده است. : معمولاً قرص الا را با یک لیوان آب استفاده می‌کنند. درصورت ابتلا به ناراحتی معده، می‌توان آن را همراه با غذا یا میان وعده یا بعد از آن مصرف کرد. نکته مهم این است که از این دارو بیش از یک بار در یک سیکل ماهانه نمی‌توان استفاده کرد.
تهوع و استفراغ سردرد و دل‌درد خونریزی ضعف و بی‌حالی از عوارض این دارو هستند.
قرص لونژیل
این قرص‌ها حاوی هورمون پروژسترون هستند و معمولاً به عنوان قرص‌های پروژستینی شناخته می‌شوند
قرص لوونورژسترول یک داروی ضد بارداری اورژانسی است که به صورت قرص و در بسته‌های دو تایی موجود است. مکانیسم اثر لوونورژسترول نوعی پروژسترون ساختگی است که جلوی تخمک گذاری را می‌گیرد.
قبل از مصرف قرص لوونورژسترول، حتماً با پزشک خود مشورت کنید. بهتر است این قرص را همراه یا بدون غذا و بلافاصله پس از رابطه جنسی محافظت نشده مصرف کنید. بهترین زمان برای مصرف این دارو تا ۷۲ ساعت پس از رابطه جنسی است و دارو در این مدت بهترین اثر بخشی را خواهد داشت. اولین قرص را همراه با آب بخورید. ۱۲ ساعت پس از مصرف اول، دومین قرص را مصرف کنید.
نامنظم شدن قاعدگی، تهوع، استفراغ، سردرد، احساس ناراحتی در پستان، افسردگی، اختلالات پوستی، تغییرات وزن بدن از عوارض این قرص است.
قرص اولیپریستال
اولیپریستال نوعی قرص اورژانسی حاوی هورمون پروژسترون و دارویی ضدهورمونی است که اثرات هورمون‌های کلیدی برای تشکیل جنین را مسدود می‌کند. می‌توان اولیپریستال را با یا بدون غذا مصرف کرد.در صورت بروز استفراغ طی ۳ ساعت بعد از مصرف، می‌توانید دوز مورد نظر را مجدداً مصرف کنید. عوارض مصرف این قرص شامل سردرد، سرگیجه، حالت تهوع، درد شکم و خستگی است. همچنین، عوارض جانبی غیرمعمول ممکن است شامل تغییرات در الگوهای خونریزی قاعدگی نیز باشد.
قرص اولیپریستال
قرص ال دی یکی از انواع قرص‌های پروژستینی جلوگیری از بارداری است که به‌طور معمول به عنوان قرص پیشگیری دوز پایین نیز شناخته میشود. این دارو از هورمون‌های پروژسترون و استروژن تشکیل شده است. مقدار هورمون‌ها در قرص ال دی نسبت به سایر قرص‌های ضدبارداری کمتر است. این قرص‌ها برای جلوگیری از بارداری، درمان پریودهای نامنظم و برخی کاربردهای دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرند.
این هورمون‌ها با تأثیر بر روی سیستم تناسلی، جلوگیری از تخم‌گذاری، تغییرات در لایه رحم و تغییرات در مخاط رحم کار می‌کنند.
قرص‌های ال دی بر اساس توصیه پزشک معمولاً به‌صورت روزانه مصرف می‌شوند. برای جلوگیری از بارداری، می‌توان از قرص‌های ۲۱ روزه (با یک هفته وقفه) یا ۲۸ روزه (بدون وقفه) استفاده کرد. اگر یک دوز را فراموش کردید، با پزشک خود مشورت کنید.
قرص ال دی ممکن است عوارض جانبی داشته باشد. این عوارض ممکن است برای هر فرد متفاوت باشد، اما برخی از عوارض معمول شامل موارد زیر می‌شوند:
- ایجاد تغییراتی در خون من جمله افزایش خطر اختلال‌های خونی مانند لخته‌های خونی
- عوارض گوارشی مانند مشکلات معده، تهوع، استفراغ یا سایر عوارض گوارشی
- خشکی پوست،جوش یا تغییرات دیگر در پوست
- تغییرات وزنی
- تغییرات در خواب و روحیه
قرص لونژیل
قرص لونژیل یک قرص پیشگیری از بارداری اورژانسی است. این قرص حاوی ماده‌ی لوونورژسترل است که ترشح هورمون‌های زنانه را مهار کرده و تخمک‌گذاری را تا حدی به تأخیر می‌اندازد.
برای مصرف این قرص دو روش وجود دارد:
- در دوز 0.75 میلی‌گرمی،یک عدد قرص لونژیل را بلافاصله بعد از نزدیکی مشکوک مصرف کنید. دومین قرص را ۱۲ ساعت بعد از مصرف قرص اول بخورید.
- دردوز 1.5 میلی‌گرمی یک عدد قرص لونژیل را بلافاصله بعد از نزدیکی مشکوک مصرف کنید.
در هر دو حالت، تا حد زیادی از بارداری جلوگیری می‌کند.
اگر با مصرف قرص لونژیل حالت تهوع داشته‌اید، با مشورت پزشک بهتر است نیم ساعت قبل و 4 تا 6 ساعت بعد از مصرف هر دوز، یک داروی ضد تهوع بخورید. اگر تا دو ساعت پس از مصرف قرص استفراغ کردید، باید مجدداً قرص را مصرف کنید.
نامنظم شدن قاعدگی، تهوع، استفراغ، سردرد، احساس ناراحتی در سینه‌ها، افسردگی، اختلالات پوستی و تغییرات وزن بدن از عوارض این قرص محسوب میشود.
در چه صورت قرص اورژانسی اثر نمی‌کند؟
قرص‌های اورژانسی در موارد زیر ممکن است کمتر یا به‌طور کامل اثر نکنند.:
- اگر وزن شما بیش از حد طبیعی باشد، احتمالاً قرص‌های اورژانسی کمتر موثر خواهند بود. در این صورت، مشورت با پزشک برای راهنمایی مناسب است.
- قرص‌های اورژانسی باید در مدت زمان مشخصی پس از رابطه جنسی مصرف شوند. اگر زمان گذشته باشد، اثربخشی آنها کاهش می‌یابد.
- اگر تخمک‌گذاری قبل از مصرف قرص اورژانسی رخ داده باشد، این قرص‌ها تخمک‌گذاری را تعویق نمی‌دهند.
- مصرف مکرر قرص‌های اورژانسی ممکن است باعث کاهش اثربخشی آنها شود.
عوارض قرص اورژانسی
همانگونه که پیشتر اشاره شد مصرف هر یک از این قرص ممکن است عوارضی به دنبال داشته باشند که معمولا موقت است. عارضه‌های زیر بیشتر در افراد بروی می‌کنند:
- حالت تهوع و استفراغ بعد از مصرف قرص های اورژانسی
- تغییر میزان چربی خون
- تغییرات در چربی‌های پوست و تغییراتی مانند لکه‌های تیره‌ی پوستی
- تغییر در زمان بندی دوره‌های قاعدگی
- آلرژی و حساسیت بعد از مصرف
در نظر داشته باشید که در صورت تجربه هرگونه عارضه یا مشکل، با پزشک متخصص زنان و زایمان یا پزشک عمومی مشورت کنید.
چه داروهایی با قرص اورژانسی تداخل دارند؟
قرص اورژانسی می‌تواند با برخی داروها تداخل داشته باشد مانند:
- داروهای ضد قارچ مانند فلوکونازول
- آسپرین و داروهای حاوی آسپرین
- داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن و ناپروکسن
- استامینوفن (تیلنول) و داروهای حاوی استامینوفن
- داروهای سرماخوردگی و آلرژی
چه چیزی اثر قرص اورژانسی را کم می‌کند؟
برخی از داروها اثر قرص اورژانسی را کاهش می‌دهند:
- داروهای گیاهی مانند خار مریم
- برخی داروهای مورد استفاده برای درمان صرع، سل
- داروهای موثر در کاهش اسیدیته معده، مانند امپرازول
- در صورت استفاده از برخی آنتی‌بیوتیک‌های کمیاب مثل ریفامپیسین و ریفابوتین
نکته‌ی طلایی مصرف قرص اورژانسی
برای بهره بردن حداکثری از اثربخشی قرص اورژانسی، زمان مصرف آن بسیار حیاتی است. بهترین زمان برای مصرف این قرص، هرچه سریع‌تر پس از رابطه جنسی بدون محافظت است.
قرص‌های حاوی لوونورژسترل باید حداکثر تا ۷۲ ساعت (۳ روز) پس از نزدیکی مصرف شوند. با این حال، اثربخشی این داروها با گذشت زمان کاهش می‌یابد؛ بنابراین بهتر است هرچه سریع‌تر مصرف شوند.
قرص‌های حاوی اولیپریستال (مانند Ella): می‌توانند تا ۱۲۰ ساعت (۵ روز) پس از نزدیکی مصرف شوند و در این مدت، اثربخشی نسبتاً ثابتی دارند. این نوع قرص در مقایسه با قرص‌های حاوی لوونورژسترل، حتی در روزهای چهارم و پنجم پس از نزدیکی، اثربخشی بیشتری دارد. با این وجود، اصل سریع‌ترین زمان مصرف همچنان برقرار است و توصیه میشود که این دارو نیز هرچه زودتر مصرف شود.
نتیجه گیری
قرص‌های اورژانسی به شرطی که به موقع استفاده شوند از موثرترین راه‌های پیشگیری از بارداری هستند. بنا به نوع قرص تا 3 الی 5 روز بعد روز نزدیکی می‌توان از آنها استفاده کرد.
این قرص‌ها انواع مختلفی دارند که هر یک دستورالعمل ویژه خود را داراست ولی اصل کوتاه‌ترین زمان استفاده بعد نزدیکی در تمامی آنها مشترک است. مواردی مانند حالت تهوع، به هم خوردگی نظم دوره‌های پریود از عوارض شایع این قرص‌ها است که درصورت شدت گرفتن این عوارض یا عدم قطع شدن پریود بعد از 5 روز پس از مصرف بهتر است حتما با پزشک متخصص زنان و یا درصورت عدم دسترسی با پزشک عمومی مشورت شود.
سوالات متداول
در ادامه به بررسی برخی از سوالات متداول در زمینه قرص اورژانسی خواهیم پرداخت.
بله، بعد از مصرف قرص‌های اورژانسی احتمال بارداری وجود دارد. این قرص‌ها با جلوگیری از رها شدن تخمک از تخمدان‌ها، از بارداری جلوگیری می‌کنند. با این حال، هیچ روش پیشگیری صد در صد موثر نیست و احتمال بارداری همچنان وجود دارد.
قرص اورژانسی بعد از یک هفته تاثیر ندارد چون عملکرد آن به زمانی که پس از رابطه جنسی مصرف میشود، وابسته است. اگر از قرص اورژانسی بعد از یک هفته استفاده کرده‌اید، توصیه میشود از روش‌های دیگر برای جلوگیری از بارداری استفاده کنید.
قرص اورژانسی را بهتر است بعد از غذا مصرف کنید. پس از صرف غذا، حداقل ۳۰ دقیقه تا یک ساعت صبر کنید و سپس قرص اورژانسی را مصرف نمایید.
برای اطمینان از عملکرد قرص اورژانسی، بهترین راه مشاوره با پزشک است. اگر بعد از 5 روز خونریزی قطع نشد، بهتر است با یک پزشک متخصص مشورت کنید.
در صورتی که قرص اورژانسی در دسترس نبود، می‌توانید از قرص‌های ضد بارداری LD استفاده کنید اما از آنجایی که اثر کمتری از قرص اورژانسی دارند، باید دو دوز مصرف شوند.
بین مواردی که به آنها اشاره شد، قرص الا و قرص لونژیل عارضه کمتری دارند.
تنها راه متوجه شدن این موضوع، پریود شدن است. معمولا کم پیش می‌آید که قرص ضد بارداری اثر نکند.
تیم تحریریه ایزی مد
از پزشکان و متخصصین حوزه سلامت، مترجمان و نویسندگان با تجربه حوزه پزشکی تشکیل شده است تا با تولید محتوای مناسب و به روز پزشکی مبتنی بر منابع علمی معتبر یاری رسان عموم مردم ایران و سلامتجویان باشد.
