تایید شده توسط پزشکان متخصص ایزی مد
محتوای این مقاله صرفا برای افزایش آگاهی شماست. قبل از هرگونه اقدام با پزشکان ایزی مد مشورت کنید
از هر 10 ایرانی، یک نفر به کم کاری تیروئید شدید و دو نفر به کم کاری خفیف مبتلا هستند. این در حالی هست که اقدامات زیادی در راستای پیشگیری از این عارضه در نظام درمانی و سلامت کشور انجام می‌شود. کم کاری تیروئید که به ترشح ناکافی هورمون تیروئید اطلاق می‌شود، شرایطی را در بدن ایجاد می‌کند که زمینه‌ساز عوارض مختلفی مثل اضافه وزن یا خستگی است. در این مقاله به طور کامل، هرچه لازم است درباره این بیماری بدانیم را مورد بررسی قرار دادیم.
کم کاری تیروئید چیست؟
غده تیروئید در جلوی نای، پشت برجستگی گلو قرار دارد، مسئول ترشح هورمون‌های تیروئیدی است. این هورمون‌ها نقش مهمی در تنظیم سوخت و ساز عمومی بدن، رشد و بطور کلی عملکرد صحیح سلول‌های بدن ما دارند. اگر به هر دلیلی، ترشح هورمون‌های تیروئیدی ناکافی باشد، به بیماری کم کاری تیروئید یا هایپوتیروئیدیسم مبتلا شده‌ایم.
علت کم کاری تیروئید چیست؟
بیماری کم کاری تیروئید، علت‌های مختلفی دارد که مهم‌ترین آن‌ها موارد زیر هستند:
- تیروئیدیت هاشیموتو
- درمان با ید رادیواکتیو
- پرتو درمانی
- داروها
- کمبود ید
سندرم هاشیموتو و کم کاری تیروئید
گلبول‌های سفید، سربازان بدن ما هستند که به مقابله با عوامل بیگانهی خارجی مثل ویروس‌ها و باکتری‌ها و عوامل خطرزای داخلی مثل سلول‌های سرطانی می‌روند. زمانی که به هر دلیلی سلول‌های ایمنی در تشخیص عوامل مخرب داخلی و خارجی اشتباه کنند، ممکن است سلول‌های خودی را مورد هدف قرار دهند. به این وضعیت خودایمنی اطلاق می‌شود. بیماریهای مختلفی در گروه بیماریهای خودایمنی هستند. مثلا ام اس یکی از این بیماری‌ها است. تیروئیدیت هاشیموتو هم نوعی بیماری خود ایمنی است که در آن، گلبول‌های سفید سلول‌های تیروئیدی را مورد هدف قرار میدهند. به همین جهت ظرفیت تولید هورمون‌های تیروئیدی توسط غده تیروئید کاهش می‌یابد و فرد به کم کاری تیروئید مبتلا می‌شود.
ید رادیو اکتیو، کم کاری تیروئید به دنبال پرکاری تیروئید!
در برخی از افراد که به پرکاری تیروئید مبتلا هستند، موثرترین راه درمان، ید تراپی هست. ید رادیواکتیو بخشی از سلول‌های تیروئیدی را از بین می‌برد تا پرکاری تیروئید کنترل شود. در صورتی که پرتو درمانی درست انجام نشود و ید رادیواکتیو، سلول‌های تیروئیدی را بیش از حد تخریب کند، فرد به کم کاری تیروئید مبتلا خواهد شد.
ممکن است ید رادیواکتیو برای اهداف دیگری مثل درمان سرطان هم استفاده شود.
کمبود ید، گواتر و کم کاری تیروئید
کمبود ید یکی از عوامل مهم کم کاری تیروئید است. ید یکی از اجزای مهم برای ساخت هورمون‌های تیروئیدی است. در برخی از مناطق جغرافیایی، ید کافی در خاک وجود ندارد لذا ممکن است غده تیروئید نتواند به اندازه کافی هورمون تولید کند و همین مساله، به کم کاری تیروئید منجر می‌شود. البته در صورتی که این بیماری مرتبط با کمبود ید باشد، غده تیروئید بزرگ می‌شود که به آن گواتر می‌گویند. در کشور عزیزمان ایران نمک‌های خوراکی به خوبی با ید غنی سازی می‌شوند و به همین جهت شیوع گواتر و کمبود ید بشدت کاهش یافته است.
کم کاری تیروئید و برخی از داروها
چندین دارو ممکن است تولید هورمون تیروئید را کاهش دهند و در نتیجه کم کاری تیروئید ایجاد کنند. داروهای زیر مرسومترین داروهایی هستند که به این بیماری منجر می‌شوند:
- لیتیوم، که در درمان بیماریهای روانی مثل دو قطبی استفاده می‌شود.
- اینترلوکین-2 (IL-2)، که یک داروی تقویت کننده‌ی سیستم ایمنی هست.
- داروهای ضد CTLA-4 که ملانوما را درمان می‌کنند.
- آمیودارون (Pacerone)، که کنترل کننده آریتمی یا عدم نظم در ضربان قلب است.
- استاوودین، دارویی برای برای درمان ایدز و آلودگی به HIV
پرتو درمانی و کم کاری تیروئید
در بیماری‌هایی مثل سرطان سر یا گردن و لنفوم ممکن است پرتودرمانی انجام شود. پرتوهای مورد استفاده برای درمان، تولید هورمون تیروئید را کند یا متوقف می‌کند و منجر به کم کاری تیروئید می‌شود.
علائم کم کاری تیروئید
هیچ سلولی در بدن انسان نیست که از هورمون‌های تیروئیدی تاثیر نپذیرد. از سلول‌های مغزی گرفته تا دستگاه گوارش و سلول‌های پوستی تحت تاثیر هورمون‌های تیروئیدی هستند. بنابراین علائم کم کاری تیروئید بسیار گسترده است. این نشانه‌ها در افراد مختلف متفاوت است و ممکن است تشخیص آن دشوار باشد. شدت بیماری هم بر علائم و نشانه‌ها و زمان ظاهر شدن آن‌ها تأثیر می‌گذارد.
علائم اولیه معمولا شامل خستگی و افزایش وزن است. اما در نظر داشته باشید که بیماریهای مختلفی میتواند به این دو مورد منجر شوند. پس باید پزشک تشخیص دهد که خستگی و افزایش وزن ناشی از کم کاری تیروئید است یا مشکل از جای دیگر است؟
در نتیجه، ممکن است تا زمانی که علائم بیشتری ظاهر نشوند، متوجه نشوید که این عوارض مربوط به تیروئید شماست. به عنوان مثال، ممکن است کم کاری تیروئید به شکل خشکی پوست یا ریزش مو در بدن شما خودش را نشان بدهد.
به طور کلی، شایع ترین علائم و نشانه های کم کاری تیروئید عبارتند از:
- خستگی
- افزایش وزن
- افسردگی
- یبوست
- احساس سرما
- کاهش تعریق
- ضربان قلب کند شده
- افزایش کلسترول خون
- پوست خشک
- موهای خشک و نازک
- حافظه ضعیف
- ضعف عضلانی
- سفتی عضلات، درد و حساسیت
- درد و سفتی در مفاصل شما
برای اکثر افراد، علائم این بیماری به تدریج در طی سالیان متمادی پیشرفت می‌کند. همانطور که هایپوتیروئیدی بیشتر می‌شود، علائم بیشتر نمایان می‌شوند.
پس این نکته را در نظر داشته باشید که پزشک از طریق مطالعهی برگهی آزمایش شما تعیین می‌کند که کم کاری تیروئید دارید یا نه و شدت آن چقدر است.
علائمی که ذکر شد، علائم عمومی کم کاری تیروئید بودند. بیماری هایپوتیروئیدیسم در بزرگسالان، نوجوانان و نوزادان به شکل‌های متفاوتی بروز می‌کند.
علائم کم کاری تیروئید در بزرگسالان
علاوه بر موارد ذکر شده، علائم کم کاری تیروئید در مردان ممکن است شامل اختلال نعوظ نیز باشد.
همچنین علائم کم کاری تیروئید در زنان ممکن است شامل موارد زیر نیز باشد:
- مشکلات باروری
- تغییرات قاعدگی، به ویژه پریودهای نامنظم یا دردناک
- مشکلات دوران بارداری، از جمله کم خونی
اگر علائم بالا را در خود مشاهده کرده اید می توانید بلافاصله با انجام یک ویزیت آنلاین با متخصص داخلی، متخصص غدد یا پزشک عمومی زبده به ابتلا یا عدم ابتلا به کم کاری تیرویید پی ببرید.
کم کاری تیروئید در دورهی بارداری، علاوه بر این که ممکن است برای مادر عوارضی را به دنبال داشته باشد، خطرات جبران ناپذیری به کودک تحمیل می‌کند. برای مثال کودکانی که توسط مادران با هایپوتیروئیدیسم به دنیا آمدهاند، هنگام تولد وزن بسیار زیادی دارند و مغز آن‌ها به خوبی رشد نکرده است.
در حالی که کم کاری تیروئید در کودکان کمتر شایع است، اما این وضعیت ممکن است باعث کندتر شدن رشد در آن‌ها و بلوغ زودرس شود.
ممکن است نوزادانی بدون عملکرد تیروئید به دنیا بیایند که به آن کم کاری مادرزادی تیروئید می گویند. علائم کم کاری تیروئید در نوزادان ممکن است به شکل موارد زیر باشد:
- خوابیدن بیشتر از حد معمول
- یبوست
- مشکل در تغذیه
- تاخیر در رشد (در صورت عدم درمان)
در برخی موارد، نوزادان هیچ علامتی از این بیماری را نشان نمی‌دهند.
تشخیص کم کاری تیروئید در نوزادان و اطفال سخت تر از بزرگسالان است و این افراد در صورت ابتلا باید حتما تحت نظر متخصص اطفال یا پزشک فوق تخصص غدد اطفال باشند.جهت مشاوره بدون معطلی و راحت با متخصصان آنلاین اطفال یا پزشک فوق تخصص غدد اطفال روی لینک زیر کلیک کنید.
اگر کم کاری تیروئید درمان نشود، ممکن است علائم دیگری ایجاد شود:
- صورت پف کرده و حساس
- گرفتگی صدا
- کم خونی
- از دست دادن شنوایی
- هیپوترمی یا کاهش شدید دمای بدن
- فشار خون پایین
در موارد نادر، کم کاری تیروئید شدید ممکن است منجر به کمای میکسدما شود که یک وضعیت تهدید کننده زندگی است و نیاز به مراقبتهای اورژانسی دارد.
راهکارهای درمانی مختلفی برای این بیماری مطرح می‌شود. راه‌هایی مثل دمنوش‌های طب سنتی، رژیم‌های غذایی خاص و … که هیچ یک نمی‌توانند این بیماری را درمان کنند. مهم‌ترین رکن درمان، لووتیروکسین برای کم کاری تیروئید است که نقش هورمون‌های تیروئیدی را در بدن ایفا می‌کند و در برخی از موارد، ممکن است کم کاری تیروئید را به صورت ریشه‌ای درمان کند. در نظر داشته باشید شناسایی ریشه‌ی بروز هایپوتیروئیدیسم توسط پزشک انجام می‌شود و ممکن است به غیر از داروی لووتیروکسین، موارد دیگری هم به عنوان درمان تجویز شوند.
راه درمان قطعی کم کاری تیروئید چیست؟
هرچه که درباره اثر بخشی راهکارهای غیر دارویی کم کاری تیروئید شنیده‌اید صحت ندارد.
راهکارهای درمانی مختلفی برای این بیماری مطرح می‌شود. راه‌هایی مثل دمنوش‌های طب سنتی، رژیم‌های غذایی خاص و … که هیچ یک نمی‌توانند این بیماری را درمان کنند. مهم‌ترین رکن درمان، لووتیروکسین برای کم کاری تیروئید است که نقش هورمون‌های تیروئیدی را در بدن ایفا می‌کند و در برخی از موارد، ممکن است کم کاری تیروئید را به صورت ریشه‌ای درمان کند. در نظر داشته باشید شناسایی ریشه‌ی بروز هایپوتیروئیدیسم توسط پزشک انجام می‌شود و ممکن است به غیر از داروی لووتیروکسین، موارد دیگری هم به عنوان درمان تجویز شوند.
چه کسانی بیشتر مستعد کم کاری تیروئید هستند؟
کم کاری تیروئید ممکن است در هر فردی رخ بدهد لذا باید به صورت دوره‌ای آزمایش خون و غربالگری انجام شود. با این حال موارد زیر، احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش میدهد:
- داشتن سابقه خانوادگی بیماری تیروئید
- مشکلات قبلی تیروئید، مانند گواتر
- عمل جراحی یا درمان با ید رادیواکتیو برای مشکلات تیروئید
- دریافت پرتودرمانی برای تیروئید، گردن یا قفسه سینه
- برخی از بیماری‌ها مانند بیماری سلیاک، سندرم شوگرن، کم خونی خطرناک، دیابت نوع 1 یا نوع 2، آرتریت روماتوئید و لوپوس
اگر جزء گروه های بالا محسوب می شوید می توانید با انجام یک آزمایش ساده از ابتلا به کم کاری تیروئید پشگیری کنید.برای انجام آزمایش می توانید با پزشک عمومی آنلاین ویزیت مجازی داشته باشید.
کم کاری تیروئید و خوراکی‌ها
غذاهایی تحت عنوان گواتروژن مثل سبزیجات چلیپایی، کلم، کلم پیچ یا شلغم و … شناخته شده‌اند که گفته می‌شود کم کاری تیروئید را بدتر می‌کنند. در صورتی که این غذاها اگر به اندازه‌ی کافی مصرف شوند، نه تنها ضرری برای شما ندارند، بلکه بسیار پرخاصیت هستند. پس مصرف این مواد غذایی ضرری ندارد.
چگونه از کم کاری تیروئید پیشگیری کنیم؟
در بسیاری از موارد، بروز کم کاری تیروئید ژنتیکی است و تنها راه پیشگیری کردن، غربالگری سالیانه هست. تمام افراد باید سالیانه آزمایش خون بدهند تا در صورت شروع این بیماری، در مراحل ابتدایی بیماری روند درمان را شروع کنند. به غیر از غربالگری که مهم‌ترین رکن پیشگیری از کم کاری تیروئید است، رعایت موارد زیر میتواند به پیشگیری از کم کاری تیروئید کمک کند:
رژیم غذایی متعادل: دریافت پروتئین، ید و سلنیوم از رژیم غذایی ضروری است. بنابراین باید از کلیه گروه‌های غذایی مثل لبنیات، غلات، سبزیجات و پروتئین‌ها در رژیم غذایی خود بگنجانید و به صورت روزانه مصرف کنید.
مدیریت استرس: استرس مزمن به دو دلیل میتواند فرد را مستعد کم کاری تیروئید می‌کند. اول اینکه استرس با ایجاد التهاب در بدن، به خود غدهی تیروئید آسیب وارد کرده و همچنین به دلیل تداخل با عملکرد هورمون‌های تیروئیدی به هایپوتیروئیدیسم منجر می‌شود.
ورزش منظم: ورزش به تنظیم سطح هورمون‌ها و افزایش متابولیسم کمک می‌کند. حداقل یک روز درمیان روزی 30 دقیقه ورزش کنید.
مصرف نمک یددار: متاسفانه مدتی است که مصرف نمک‌های تصفیه نشده که با ید غنی سازی نشدهاند، در میان برخی از افراد مرسوم شده. نمک یددار تصفیه شده بهترین نمک مصرفی و همچنین یکی از بهترین راه‌ها برای پیشگیری از بروز کم کاری تیروئید است.
کنترل بیماریهای زمینه‌ای: شرایطی مانند بیماری های خود ایمنی (مانند تیروئیدیت هاشیموتو)، دیابت و برخی داروها می تواند خطر کم کاری تیروئید را افزایش دهد. اگر به بیماریهای زمینه‌ای مبتلا هستید، در اسرع وقت نسبت به درمان آن اقدام کنید.
اجتناب از مصرف دخانیات: تحقیقات بسیاری اثبات کرده‌اند که مصرف دخانیات با عملکرد غده تیروئید تداخل می‌کند لذا دخانیات ارتباط مستقیم با هایپوتیروئیدیسم دارد.
سخن آخر و نتیجه گیری
همواره پیشگیری بهتر از درمان است. این موضوع درباره‌ی کم کاری تیروئید هم صادق است. بنابراین حتما به صورت دوره‌ای خود را غربالگری کنید تا در صورت بروز کم کاری تیروئید سریع‌تر متوجه شوید به درمان اقدام کنید. همانطور که بیان شد، مهم‌ترین رکن درمان استفاده از داروهایی مثل لووتیروکسین است که باید با تجویز پزشک باشد. بنابراین در صورتی که ابتلا به هایپوتیروئیدیسم توسط پزشک قطعی شد، حتما داروهای خود را دقیقا مطابق توصیه‌ی پزشک مصرف کنید.افراد مبتلا به کم کاری تیروئید باید به صورت دوره ای ویزیت شوند و آزمایشات مربوطه را انجام دهند.شما می توانید با متخصصان آنلاین داخلی و متخصصان آنلاین غدد در ارتباط باشید تا علاوه بر کاهش هزینه های مالی، از اتلاف وقتخود نیزجلوگیری کنید.
سوالات متداول
بله کم کاری تیروئید و چاقی ارتباط زیادی با هم دارند. به دلیل کاهش متابولیسم، هایپوتیروئیدی به چاقی منجر می‌شود.
کم کاری تیروئید به چاقی منجر می‌شود.
بله ممکن است این بیماری به دلیل اختلال در فرآیند تخمک گذاری در خانم‌ها این بیماری به نازایی منجر شود.
در صورتی که کم کاری تیروئید درمان نشود، به مرور عوارض شدت بیشتری پیدا می‌کنند و میتواند برای سلامتی فرد خطرناک باشد.
کم کاری تیروئید در نوزادان بسیار خطرناک است چرا که رشد مغز آن‌ها مستقیما با عملکرد هورمون‌های تیروئیدی مرتبط است.
داروی لووتیروکسین مرسومترین و بهترین قرص برای کم کاری تیروئید است.
دلایل مختلفی مثل کمبود ید، بیماریهای خود ایمنی یا پرتودرمانی میتواند به این بیماری منجر شود که در متن مقاله بررسی کردیم.
هاشیموتو نوعی بیماری خود ایمنی است که در اثر آن غدهی تیروئید آسیب میبیند که در نهایت میتواند به کم کاری تیروئید منجر شود.
کم کاری تیروئید از نظر طب سنتی، به علت عدم تعادل اخلاط چهارگانه ایجاد می‌شود که عمدتا به علت غلبه تری و سردی یا بلغم است.
در صورتی که تحت نظر پزشک داروی لووتیروکسین مصرف کنید، هیچ محدودیت غذایی برای این بیماری وجود ندارد.
هیچ غذایی به بهبود کم کاری تیروئید کمک نمی‌کند و راه حل اثرگذار، استفاده از داروها است.
تیم تحریریه ایزی مد
از پزشکان و متخصصین حوزه سلامت، مترجمان و نویسندگان با تجربه حوزه پزشکی تشکیل شده است تا با تولید محتوای مناسب و به روز پزشکی مبتنی بر منابع علمی معتبر یاری رسان عموم مردم ایران و سلامتجویان باشد.
