تایید شده توسط پزشکان متخصص ایزی مد
محتوای این مقاله صرفا برای افزایش آگاهی شماست. قبل از هرگونه اقدام با پزشکان ایزی مد مشورت کنید
آنفولانزا یک بیماری ویروسی حاد تنفسی است که هرسال در فصل‌های پاییز و زمستان اپیدمی‌های گسترده ایجاد می‌کند و تنها راه پیشگیری از آن واکسن آنفولانزا است. واکسن آنفولانزا در ایران در انواع مختلف واکسن آنفولانزا هلندی، واکسن آنفولانزا فرانسوی و واکسن آنفولانزا ایرانی وجود دارد.
چرا باید هر سال واکسن آنفولانزا بزنیم؟
یکی از مهم‌ترین نکات درباره این بیماری، تغییرات ژنتیکی ویروس است. ویروس آنفولانزا به‌طور مداوم دچار تغییرات کوچک و گاهی تغییرات بزرگ‌تر می‌شود. این تغییرات باعث می‌شوند که ایمنی ایجادشده توسط واکسن یا ابتلاهای قبلی، در سال‌های بعد کافی نباشد. به همین دلیل، واکسن آنفولانزا هر سال بر اساس سویه‌های در گردش در دنیا به‌روزرسانی می‌شود تا حداکثر پوشش و اثربخشی را فراهم کند.
از سوی دیگر، ایمنی ایجادشده پس از تزریق واکسن دائمی نیست و با گذشت زمان کاهش پیدا می‌کند. مطالعات نشان داده‌اند که حدود ۶ تا ۱۲ ماه پس از واکسیناسیون، سطح ایمنی به‌تدریج افت می‌کند. بنابراین تزریق سالانه واکسن، نه تنها برای مقابله با سویه‌های جدید بلکه برای حفظ ایمنی کافی در برابر بیماری ضروری است.
واکسن آنفولانزا چقدر مؤثر است؟
مطالعات معتبر و مقالات منتشر شده در سال 2025 نشان داده‌اند که،
- اثربخشی واکسن در شرایط تطابق سویه‌ها با ویروس‌های در گردش، ۴۰ تا ۶۰ درصد است.
- واکسیناسیون موجب کاهش ۳۱٪ خطر مرگ در بزرگسالان مبتلا به آنفولانزا شده است.
چه کسانی باید واکسن آنفولانزا بزنند؟
هر فرد بالای شش ماه می‌تواند از فواید واکسن آنفولانزا بهره‌مند شود، اما برای برخی گروه‌ها این واکسن اهمیت ویژه‌ای دارد. در این افراد، ابتلا به آنفولانزا می‌تواند منجر به عوارض شدیدتر شود:
- افراد دارای بیماری زمینه‌ای ریوی، قلبی عروقی، کلیوی، کبدی، نورولوژیک، هماتولوژیک، بیماری‌های متابولیک مانند دیابت
- بیماران دچار نقص ایمنی یا دریافت کنندگان داروهای سرکوب‌کننده ایمنی
- افراد فاقد طحال یا فقدان عملکردی طحال
- کلیه کودکان 6 ماه تا دوسال
- کودکان 6 ماه تا 5 سال مهدکودکی
- کلیه افراد بالای 65 سال
- افراد با چاقی مفرط یا چاقی بیمارگونه (BMI ≥ 40)
- خانم‌های باردار
- کارکنان نظام سلامت یا محیط‌های شغلی پرخطر
چه کسانی باید برای تزریق واکسن آنفولانزا احتیاط کنند؟
- افراد دارای سابقه واکنش‌های آلرژیک شدید نظیر آنافیالکسی به واکسن آنفولانزا تا 7 روز پس از واکسیناسیون
- افراد دارای سابقه واکنش‌های آلرژیک به تخم مرغ، پروتئین، آنتی‌بیوتیک‌هایی مثل جنتامایسین و نئومایسین
- بیماران با بیماری حاد تنفسی متوسط تا شدید (با یا بدون تب)
- افراد با سابقه سندرم گیلن باره به دنبال واکسیناسیون آنفولانزا
این موارد باید با نظر پزشک بررسی شوند و در صورت نیاز، تزریق تحت نظارت و با امکانات اورژانسی انجام شود.
وجود علائم خفیف سرماخوردگی منعی برای تزریق واکسن ندارد ولی تب شدید منع تزریق واکسن دارد.
تداخلات واکسن آنفولانزا با داروها و سایر واکسن‌ها چیست؟
واکسن آنفولانزا به‌طور کلی ایمن است و می‌توان آن را همزمان با بسیاری از داروها و واکسن‌های دیگر تجویز کرد. با این حال، برخی ملاحظات وجود دارد که باید رعایت شوند:
- داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی (مثل کورتیکواستروئیدها یا داروهای شیمی‌درمانی):
این داروها می‌توانند پاسخ ایمنی بدن به واکسن را کاهش دهند و اثربخشی واکسن کمتر شود. با این وجود، تزریق واکسن همچنان توصیه می‌شود زیرا حتی سطح پایین‌تر ایمنی هم محافظت‌کننده است. - داروهای ضد انعقاد (مثل وارفارین):
تزریق داخل عضلانی ممکن است باعث کبودی یا خونریزی خفیف در محل تزریق شود. توصیه می‌شود تزریق با سوزن نازک انجام شود و محل تزریق چند دقیقه فشار داده شود.
دوز و روش تزریق واکسن آنفولانزا
دوز واکسن: در تمام سنین ۰.۵ میلی‌لیتر است. برای کودکان ۶ ماه تا 9 سالی که اولین بار واکسن دریافت می‌کنند، دو دوز با فاصله ۴ هفته لازم است.
محل تزریق: عضله دلتوئید (بازو) در بزرگسالان و کودکان بزرگ‌تر؛ در کودکان خردسال چنانچه حجم عضله دلتوئید کودک کم باشد تزریق باید در سطح قدامی خارجی عضله ران انجام می‌شود.
بهترین زمان برای تزریق واکسن آنفولانزا چه زمانی است؟
زمان‌بندی واکسیناسیون یکی از عوامل کلیدی در اثربخشی آن است. بر اساس توصیه مراکز کنترل و پیشگیری بیماری‌ها، شهریور تا اوایل آبان‌ماه بهترین زمان تزریق واکسن آنفولانزا در نیمکره شمالی محسوب می‌شود. این زمان باعث می‌شود که بدن فرصت کافی (۱ تا ۲ هفته) برای تولید آنتی‌بادی‌های محافظتی پیش از شروع فصل شیوع داشته باشد.
اگر واکسیناسیون خیلی زودتر انجام شود (مثلا تیر یا مرداد)، ممکن است در اواخر زمستان اثر ایمنی کاهش پیدا کند. به همین دلیل تزریق در بازه پیشنهادی، تعادل مناسبی بین ایجاد و حفظ ایمنی ایجاد می‌کند. اما اگر کسی در زمان توصیه‌شده موفق به دریافت واکسن نشود، تزریق دیرتر نیز همچنان مفید است؛ زیرا تا زمانی که ویروس آنفولانزا در گردش است، واکسیناسیون می‌تواند از ابتلا و عوارض جلوگیری کند.
انواع واکسن‌های آنفولانزا چیست؟
- واکسن‌های چهارظرفیتی فرانسوی و هلندی: مناسب برای تمام افراد بالای ۶ ماه، با دوز کامل ۰.۵ میلی‌لیتر.
- واکسن ایرانی (فلوگارد): فقط برای افراد بالای ۱۸ سال توصیه می‌شود و در زنان باردار یا کودکان استفاده نمی‌گردد.
عوارض احتمالی واکسن آنفولانزا و روش‌های مدیریت آن چیست؟
واکسن آنفولانزا مانند هر واکسن دیگری می‌تواند عوارض خفیف و گذرا ایجاد کند. خوشبختانه اغلب این عوارض ظرف چند روز برطرف می‌شوند و جای نگرانی ندارند.
عوارض شایع مثل
- درد، قرمزی یا تورم در محل تزریق
معمولا ۱ تا ۲ روز پس از تزریق برطرف می‌شود.
- تب خفیف، سردرد یا درد عضلانی
می‌توان از استامینوفن برای کاهش تب و درد استفاده کرد. (مصرف استامینوفن قبل از تزریق توصیه نمی‌شود چون ممکن است اثربخشی را کاهش دهد.)
- احساس خستگی یا بی‌حالی
استراحت و مصرف مایعات کافی توصیه می‌شود.
واکنش‌های شدید مثل واکنش‌های آلرژیک نادر هستند اما در صورت بروز علائم غیرمعمول یا شدید، بلافاصله به پزشک یا مرکز سلامت مراجعه کنید.
تیم تحریریه ایزی مد
از پزشکان و متخصصین حوزه سلامت، مترجمان و نویسندگان با تجربه حوزه پزشکی تشکیل شده است تا با تولید محتوای مناسب و به روز پزشکی مبتنی بر منابع علمی معتبر یاری رسان عموم مردم ایران و سلامتجویان باشد.
