تایید شده توسط پزشکان متخصص ایزی مد
محتوای این مقاله صرفا برای افزایش آگاهی شماست. قبل از هرگونه اقدام با پزشکان ایزی مد مشورت کنید
اختلال دو قطبی، نوعی اختلال روانی است که با دوره‌های افسردگی، شیدایی و خُلق غیرطبیعی مشخص میشود. اگر انرژی بیمار بسیار بالا یا همراه با روان‌پریشی باشد، به آن حالت شیدایی یا مانیا گفته میشود؛ امّا اگر شدت آن کم باشد، به آن حالت نیمه‌شیدایی یا هیپومانیا می‌گویند. احساسات و رفتارهای غیرطبیعی، نشاط‌زدگی، تحریک‌پذیری، اختلال تمرکز، خودبزرگ‌بینی و خوش‌بینی افراطی از علائم مانیا است. بیمار در این دوره معمولاً تصمیمات پر ریسک بدون توجه به عواقب آن می‌گیرد. در دوره افسردگی بیمار دید منفی نسبت به زندگی خود دارد و علائمی مانند عدم اعتماد به نفس، اختلالات خواب، اختلالات خوردن، خستگی و بی‌حالی را تجربه می‌کند. اختلال دو قطبی معمولاً همراه با اختلال اضطرابی و اختلال سوءمصرف مواد نیز است.
دوقطبی علائم خاصی دارد؟
اختلال دو قطبی با نوسانات شدید در خلق و خو، انرژی، سطح فعالیت، تمرکز و توانایی انجام وظایف روزمره مشخص میشود. علائم این بیماری میتواند به‌صورت زیر باشد:
دوره‌های شیدایی (مانیا) و هیپومانیا
- صحبت‌های بی‌وقفه و سرعت بالا
- کاهش نیاز به خواب
- اعتماد بنفس بالا
- انجام مفرط فعالیت‌های خوشایند
- افزایش انرژی بیش از حد در این دوره
- شدید بودن فعالیت های ذهنی و جسمی
دوره‌های افسردگی
دوره‌ی افسردگی اساسی با داشتن علائم زیر تشخیص داده میشود که حداقل 2 هفته باید طول بکشد:
- مشکل در تفکر و تصمیم‌گیری
- تغییرات اشتها و وزن
- تغییرات در خواب و فعالیت
- افکار عودکننده مرگ یا خودکشی
- احساس گناه
دو قطبی زنان با مردان چه فرقی می‌کند؟
علائم این بیماری ممکن است در مردان و زنان متفاوت باشد. البته همه افراد به یک شکل نیستند اما در برخی موارد تفاوت‌هایی مشاهده میشود:
تفاوت دوره‌های شیدایی (مانیا) و هیپومانیا
در مردان ممکن است با شدت بیشتری به افکار منفی و رفتارهای پرخطر مرتبط با دوره‌های شیدایی دچار شوند.
در زنان ممکن است تمایل به خرج کردن بیش از حد معمول، افزایش میل جنسی و تغییرات در الگوهای خواب مشاهده شود.
تفاوت دوره‌های افسردگی
در مردان معمولا علائم افسردگی شبیه به آن چیزی است که در زنان دیده میشود، اما ممکن است کمی کم‌خوابی و کمبود انرژی بیشتری داشته باشند.
در زنان علائم افسردگی شامل کاهش انرژی، تغییر در الگوهای خواب، کم‌خوابی و احساس ناراحتی معمولاً بیشترمشاهده میشود.
علائم دوقطبی در کودکان و نوجوانان
اختلال دوقطبی در کودکان نسبت به سایر اختلالات روانی شیوع بسیار کمتری دارد. تشخیص این اختلال بسیار دشوارتر از دوقطبی در بزرگسالان است چرا که احتمال زیادی دارد با سایر اختلالات به ویژه بیش فعالی اشتباه گرفته شود.
این اختلال همانند دوقطبی در بزرگسالان شامل دوره‌های افسردگی و شیدایی است. تغییرات در خلق و خوی کودکان، با شدت کم یا زیاد میتواند نشانه‌ای از اختلال دوقطبی باشد. اگر تغییرات خلقی بدون علت فیزیولوژیک باشند و در خواب و فعالیت‌های روزانه تداخل ایجاد کنند، ممکن است به اختلال دوقطبی اشاره داشته باشند. در دوره‌های جنون، افراد مبتلا به اختلال دوقطبی بیشتر از افراد معمولی درگیر رفتارهای پرخاشگری یا ناخوشایند می‌شوند. نشانه‌های دیگر اختلال دوقطبی عبارتند از:
- داشتن احساس غم طولانی
- خواب بیش از حد کم یا بیش از حد زیاد
- مشکل در تمرکز و توجه
- احساس ناامیدی و بی‌ارزشی
- عملکرد ضعیف و غیرقابل قبول در مدرسه
- تحریک پذیری بالا و واکنش بسیار شدید به کوچکترین نشانه‌ها
- کسالت بسیار و بی رغبتی به انجام فعالیت ها و تکالیف
- تمرکز ضعیف
- افسردگی در کودکان ممکن است بصورت درد‌های جسمانی و شکایت از بدن بروز کند.
درصورت مشاهده‌ی تعدادی از این علائم بصورت دائم و شدید، بهتر است با روان پزشک مشورت کنید تا تشخیص دقیق و درمان مناسب را دریافت کنید.
تشخیص اختلال دوقطبی
تشخیص اختلال دوقطبی کاری دشوار محسوب می شود و الزاما باید توسط روان پزشک یا روانشناس بالینی باتجربه انجام شود. تشخیص این اختلال بسیار مهم می باشد چراکه می تواند با برخی از بیماری های روانپزشکی مانند افسردگی اشتباه گرفته شود. اگر شما هم علائم مشابه دوقطبی را در خود یا اطرافیانتان تجربه کرده اید می توانید به راحتی با بهترین متخصصان روانپزشکی و روانشناسان بالینی باتجربه به صورت آنلاین مشورت نمایید.
علت دو قطبی بودن چیست؟
عوامل زیادی در ایجاد این اختلال دخیل هستند. از جمله:
عوامل ژنتیکی:
درحالی که علت دقیق اختلال دوقطبی دقیقا شناسایی نشده است اما یک سری عوامل به عنوان عوامل خطر شناسایی شده‌اند. یکی از قوی‌ترین عوامل خطر، ژنتیک است.
بزرگسالانی که بستگان مبتلا به این اختلال دارند، به طور متوسط ده برابر بیشتر به دوقطبی مبتلا می‌شوند. پس زمانی که شما والدین مبتلا داشته باشید این خطر بسیار بیشتر است.
عوامل محیطی:
استرس بیش از حد، مصرف مواد مخدر یا الکل و برخی بیماری‌های مغزی نیز ممکن است در ایجاد این اختلال نقش داشته باشند.
چه عواملی ریسک ابتلا به اختلال دوقطبی را افزایش می‌دهند؟
به‌طور کلی، ابتلا به اختلال دوقطبی تحت تأثیر عوامل مختلف قرار می‌گیرد.
- داشتن یکی از اعضای خانواده مبتلا به اختلال دوقطبی (مانند والدین یا خواهر و برادر) میتواند خطر ابتلا را افزایش دهد.
- رویدادهای استرس‌زا مثل مرگ یک نفر یا رویدادهای وحشتناک دیگر، می‌توانند عوامل تشدید کننده اختلال دوقطبی باشند.
- استفاده از مواد مخدر یا الکل نیز میتواند در ایجاد این اختلال نقش داشته باشد.
چگونه میتوان از این بیماری پیشگیری کرد؟
برای جلوگیری از اختلال دوقطبی، می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
- اگر در خانواده‌تان سابقه اختلال دوقطبی وجود دارد، مشاوره ژنتیکی را در نظر بگیرید.
- تلاش کنید استرس‌های روزانه را کاهش دهید و تمرین‌های آرامش‌بخش مانند یوگا و مدیتیشن انجام دهید.
- تغذیه مناسب و متعادل باعث حفظ سلامت روانی و جسمی میشود.
- عدم مصرف الکل و اجتناب از مواد مخدر میتواند به کاهش خطر ابتلا به این اختلال کمک کند.
به یاد داشته باشید که این اقدامات تنها به عنوان راهنما ارائه شده‌اند و مشاوره پزشکی را از دست ندهید.
روش تشخیص بیماری دوقطبی چگونه است؟
تشخیص اختلال دو قطبی توسط روانپزشک یا روانشناس بالینی انجام میشود. این تشخیص شامل بررسی تاریخچه پزشکی و علائمی همچون شیدایی یا بروز نشانه‌های اختلال افسردگی است. درنظر داشته باشید که تشخیص اختلال دو قطبی نیازمند تجربه کافی متخصصان روان مجرب است پس در انتخاب متخصص خود دقت کافی را داشته باشید.
روش درمان دوقطبی
درمان اختلال دوقطبی شامل ترکیبی از روش‌های مختلف است. این روش‌ها عبارتند از:
داروهای روانپزشکی
از مهمترین و موثرترین روش‌های درمان اختلال دوقطبی میتوان به انواع داروهای روانپزشکی اشاره کرد که باتوجه به نوع علائم و شدت آنها روانپزشک میتواند ترکیب متفاوتی را برای هرفرد تجویز کند. انواع داروها به شرح ذیل است:
- آنتی‌دپرسانت‌ها یا ضدافسردگی ها: کمک به کاهش علائم افسردگی
- ضدروان‌پریشی‌ها: کمک به کاهش علائم روان‌پریشی مانند توهم
- تثبیت‌کننده‌های خلق و خو:کمک به تثبیت تغییرات شدید در خلق و خوی شیدایی
مداخلات پایه‌ای
- تغییر سبک زندگی: شامل تغذیه سالم، ورزش منظم و مدیتیشن و یوگا
- روان‌درمانی: کمک به افراد برای کنار آمدن با بیماری و تغییر سبک زندگی
درمان اختلال دوقطبی در طب سنتی
درمان دارویی درمان اصلی اختلال دوقطبی است و بدون آن عملا نتیجه چندانی نخواهید گرفت ولی در کنار آن میتوان از روش‌های مختلف طب سنتی به عنون روش های مکمل درمان اصلی که توسط متخصصان این حوزه توصیه میشود نیز استفاده نمود. این روش‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:
داروهای گیاهی
- ریشه والرین به عنوان یک محرک آرامش بخش عمل می‌کند و به افزایش حافظه و کاهش استرس کمک می‌کند.
- روغن ماهی غنی از اسیدهای چرب امگا ۳ است و میتواند برای درمان اختلال دوقطبی مفید باشد.
طب سوزنی
درمان اختلال دوقطبی با طب سوزنی مبتنی بر اصول طب سنتی چینی است. هدف اصلی این روش، برقراری تعادل در جریان انرژی بدن است ولی نمی توان این روش درمانی را تضمین کرد.ممکن است برخی افراد به عنوان یک مکمل درمانی ازن نتیجه گرفته باشند.
تغذیه مناسب در اختلال دو قطبی
تغذیه‌ی مناسب میتواند در درمان اختلال دوقطبی مفید باشد. راه‌هایی که می‌توانید امتحان کنید عبارتند از:
- رعایت رژیم غذایی متعادل
- رژیم غذایی متنوع و دارای مقدار زیادی میوه و سبزیجات تازه
- تهیه یک برنامه غذایی برای هفته و پایبندی به آن
- کاهش مصرف الکل و مواد مخدر و ترک آن
تفاوت اختلال دوقطبی نوع یک و دو چیست؟
اختلال دوقطبی دارای 2 نوع 1 و 2 است که این دونوع دارای تفاوت‌های مهمی هستند:
اختلال دوقطبی نوع ۱
شامل دوره‌های حاد خلق و خو از مانیا (شدت بالا) تا افسردگی است.
فرد مبتلا به دوقطبی نوع ۱ یک دوره شیدایی کامل را تجربه می‌کند
ممکن است دوره‌های افسردگی اساسی را تجربه کند یا نکند.
اختلال دوقطبی نوع ۲
شکل خفیف‌تری از بالا بودن خلق و خو است و شامل دوره‌های خفیف‌تری از هیپومانیا (شدت کمتر) و دوره‌های افسردگی حاد متناوب است. در اختلال دوقطبی نوع 2 فرد در هیچ دوره‌ای مانیا (شیدایی) را تجربه نمی‌کند.
اختلالاتی که ممکن است همراه با دوقطبی بروز کنند کدامند؟
افراد مبتلا به اختلال دوقطبی ممکن است به بیماری‌های روانی زیر نیز مبتلا باشند:
- اضطراب
- اختلال نقص توجه / بیش‌فعالی (ADHD)
- اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
- اختلالات مصرف مواد/تشخیص دوگانه
یادتان باشد که این فقط یک احتمال است و نیازی نیست نگران ابتلا به این موارد باشید.
درمان های غیردارویی رایج برای اختلال دوقطبی چیست؟
در کنار درمان‌های اصلی دارویی برای بهبود وضع این بیماران میتوان از سایر روش‌های رایج غیر دارویی نیز بهره برد که شامل موارد ذیل است:
روان درمانی
درمان خانواده به شما و خانواده‌تان کمک می‌کند تا با مشکلات اختلال دوقطبی مواجه شوید.
گروه درمانی
در گروه‌های درمانی با دیگران که آنها نیز مبتلا به این اختلال هستند گرد هم آمده و تجربیات و راه‌حل‌های مشابه به اشتراک گذاشته میشود.
نکات روانشناختی مراقبتی برای همراهان بیماران دوقطبی
زندگی با اختلال دوقطبی میتواند چالش‌برانگیز باشد، اما با رعایت نکات زیر، می‌توانید خودمراقبتی کنید تا در زمان بروز نوسانات خلقی توان روانی بالایی برای مقابله با اثرات آن داشته باشید. این نکات شامل موارد زیر هستند:
- با آموزش دیدن درباره‌ی این اختلال اطلاعاتی کسب کنید و با تغییرات خلقی آن بیشترآشنا شوید.
- صبور باشید و در دوره‌های خلقی، صبوری و تفهیم نشان دهید.
- با فرد مبتلا به این اختلال درمورد تجاربی که از سر میگذرانند آزادانه صحبت کنید و از روند درمانی او حمایت کنید.
- یادگیری تکنیک‌های مدیریت استرس مانند آرام‌سازی پیشرونده عضلانی یا یوگا میتواند به شما کمک کند.
ازدواج و زندگی با افراد دوقطبی
اختلال دوقطبی یک بیماری پیچیده و چندعاملی است که عواملی ژنتیکی، محیطی و زیستی در بروز آن نقش دارند. اگرچه ژنتیک میتواند در افزایش احتمال ابتلا به این بیماری نقش داشته باشد، اما ارث رسیدن مستقیم آن به فرزندان همیشه قطعی نیست. درصورتی که دارای اختلال دوقطبی هستید حتما باید آن را به همسر خود قبل از ازدواج بگویید تا علاوه بر شروع صادقانه زندگی، دردسرهای حقوقی نیز برای خود ایجاد نکنید. اگر هم همسر شما دچار این اختلال است بهتر است کاملا با آن آشنا شوید و برای داشتن زندگی بهتر با یک روانشناس یا روانپزشک مشورت نمایید.
نتیجه‌گیری و سخن آخر
اختلال دوقطبی اختلالی است که فرد در آن علائم افسردگی را داراست. در دوره‌ی افسردگی علائمی از قبیل تغییرات وزن، تغییرات در خواب و میزان فعالیت، بی لذتی و دردوره مانیا و هیپومانیا، افزایش انرژی بیش از حد، کاهش نیاز به خواب و فعالیت‌های شدید جسمی و ذهنی مشاهده میشود که شدت این علائم در مانیا بسیار بیشتر از هیپومانیاست و احتمال بستری فرد برای آسیب نرساندن به خود و دیگران را بالا میبرد. این اختلال توسط متخصص روانپزشک و یا روانشناس بالینی قابل تشخیص گذاری است. درمان قطعی این اختلال وجود ندارد اما میتوان به کمک دارودرمانی توسط روانپزشک علائم آن را کنترل کرد. روان درمانی نیز میتواند به بهبود کیفیت زندگی همراه با این اختلال کمک نماید.
شاید خواندن جملات بالا شما را نگران کرده باشد و رگه هایی از هر علامت را در خود یا اطرافیانتان پیدا کرده باشید. نیازی نیست نگران باشید. شما به راحتی می توانید با انجام یک ویزیت آنلاین با روانپزشک یا روانشناس بالینی به راحتی نگرانی خود را برطرف نمایید.
تیم تحریریه ایزی مد
از پزشکان و متخصصین حوزه سلامت، مترجمان و نویسندگان با تجربه حوزه پزشکی تشکیل شده است تا با تولید محتوای مناسب و به روز پزشکی مبتنی بر منابع علمی معتبر یاری رسان عموم مردم ایران و سلامتجویان باشد.
