تایید شده توسط پزشکان متخصص ایزی مد
محتوای این مقاله صرفا برای افزایش آگاهی شماست. قبل از هرگونه اقدام با پزشکان ایزی مد مشورت کنید
بیماری نقرس (Gout) شکل دردناکی از بیماری آرتریت است. هنگامی که در بدن شما اسید اوریک اضافی وجود دارد، کریستالهای تیزی تشکیل میشود که میتوانند در مفاصل ایجاد شوند، معمولا این کریستالها در انگشت شست پا تجمع یافته و باعث نقرس پا میشوند. درمان نقرس، معمولاً ترکیبی از مدیریت علائم و تغییر رژیم غذایی است.
طی این نوشتار به این مباحث میپردازیم: تعریف بیماری نقرس، تشخیص، علائم و دلایل بروز آن، پیشگیری از نقرس و رژیم غذایی مناسب برای نقرس (شامل غذاهای مناسب و غذاهای ممنوعه). شما میتوانید با مطالعه این مقاله، به درک درستی از این بیماری و پیشگیری و مدیریت آن برسید.
نقرس چیست؟
نقرس نوعی آرتریت التهابی است که باعث درد و تورم در مفاصل شما میشود. نقرس زمانی اتفاق میافتد که اسید اوریک در بدن انباشته شود که بیشتر مفاصل انگشت شست پا را تحت تاثیر قرار میدهد، اما با این وجود میتواند مفاصل دیگری را هم درگیر کند، از جمله:
- درگیر شدن پا و زانو
- حمله نقرس به مچ پا
- ایجاد عارضه در دست، مچ دست و آرنج
در دورههایی موسوم به حملات نقرس، علائمی نظیر درد و تورم، گاه و بیگاه به وجود آمده و از بین میرود (ماهیت عودکننده دارند) و فرد یک نقرس شدید را تجربه میکند. یک متخصص، داروها و تغییراتی را در رژیم غذایی شما پیشنهاد میکند که سطح اسید اوریک را کاهش میدهند و تعداد دفعات تجربه حملات نقرس را در آینده به حداقل میرسانند.
علائم نقرس چیست؟
نقرس شدید، حملات دردناکی دارد و ممکن است بهطور کاملا ناگهانی و در مدتی کوتاه، این حملات اتفاق بیفتند. در طول حمله نقرس، علائم ایجاد شده در مفاصل آسیب دیده ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- درد شدید
- تغییر رنگ یا قرمزی
- سفتی، سختی
- تورم
- حساسیت، حتی با یک لمس سبک (مانند ملحفهای که مفصل آسیب دیده شما را میپوشاند)
- گرما، یا احساسی مانند آتش گرفتن مفصل
اگر علائم بالا را در خود مشاهده کرده اید می توانید بلافاصله با انجام یک ویزیت آنلاین با متخصص داخلی، متخصص روماتولوژی یا پزشک عمومی زبده به ابتلا یا عدم ابتلا به نقرس پی ببرید.
برای تشخیص نقرس چه آزمایشاتی انجام میشود؟
پزشک شما ممکن است از چند آزمایش تصویربرداری برای گرفتن عکس از مفاصل آسیب دیده استفاده کند. این آزمایشها همچنین میتوانند نشان دهند که نقرس تغییری در مفاصل شما ایجاد کرده است یا خیر. همچنین ممکن است از تستهای آزمایشگاهی برای مشخص شدن نقرس در آزمایش خون استفاده کنند. بهطور کلی، مجموعه این روشها و آزمایشها شامل:
- اشعه ایکس (رادیوگرافی)
- سونوگرافی
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
- سی تی اسکن
سایر آزمایشات رایج برای تشخیص نقرس عبارتند از:
- تشخیص نقرس در آزمایش خون با اندازهگیری اسید اوریک خون
- آسپیراسیون مفصل – استفاده از Needle برای برداشتن نمونه مایع از داخل مفصل
اگر درباره ابتلای خود به نقرس مشکوک می شوید می توانید با انجام یک آزمایش ساده از ابتلا به آن پشگیری کنید.برای انجام آزمایش یا تصویربرداری مربوطه می توانید با پزشک عمومی آنلاین ویزیت مجازی داشته باشید.
آیا میتوان از نقرس جلوگیری کرد؟
بهترین راه برای پیشگیری از نقرس توجه به تغذیه است. در رژیم غذایی پیشگیری از نقرس، تعداد دفعات مصرف غذاها و نوشیدنیهای پر پورین محدود میشود. شما بایستی اطمینان حاصل کنید که برای کمک به عملکرد بهتر کلیهها و جلوگیری از کم آبی، مقدار زیادی آب بنوشید. انجام ورزش منظم نیز میتواند به کاهش استرس مفاصل کمک کند و خطر چاقی و سایر بیماریهایی که احتمال ابتلا به نقرس را افزایش میدهند را کاهش دهد.
آیا نقرس با رژیم غذایی درمان میشود؟
رژیم غذایی برای نقرس پا و سایر شکلهای این بیماری، مفید و موثر است و یک عامل مهم در مدیریت بیماری به شمار میرود. پرهیز از غذاهایی که دارای پورین بالایی هستند مانند گوشت قرمز، برخی غذاهای دریایی و الکل ممکن است به شما در کاهش سطح اسید اوریک در خون و کاهش خطر حملات نقرس کمک کند و علائم بیماری نقرس مثل عوارض مربوط به نقرس پا را کاهش دهد.
بهطور کلی، یک رژیم غذایی سالم بر غذاهای گیاهی مانند سبزیجات، میوهها، حبوبات و غلات کامل تاکید دارد. یک مطالعه در سال 2021 نشان میدهد که رژیم غذایی DASH (رویکردهای غذایی برای توقف فشار خون بالا) یا الگوی غذایی مشابه با تأکید بر پروتئین گیاهی، اسید اوریک را بیشتر از رژیمهایی که بر کربوهیدراتهای کم یا چربیهای غیراشباع تأکید دارند، کاهش میدهد.
برخی از غذاها حتی ممکن است اسید اوریک خون را کاهش دهند. به عنوان مثال در مطالعات متعدد، در میان افرادی که لبنیات کم چرب مصرف میکنند سطح اسید اوریک کمتری را نشان دادهاند. غذاهای حاوی کلسیم ممکن است به کاهش حملات نقرس و همچنین محافظت از استخوانها کمک کنند.
مطالعات نشان دادهاند که ویتامین C میتواند سطح اسید اوریک را کاهش دهد. افراد مبتلا به نقرس ممکن است از افزودن مرکبات و سایر غذاهای غنی از ویتامین C (مانند توت فرنگی و فلفل) به رژیم غذایی خود سود ببرند. برخی شواهد نشان میدهد که خوردن گیلاس یا آب آلبالو میتواند حملات نقرس را کاهش دهد و درد را بهبود بخشد. اگرچه که این یافتهها قطعی نیستند، اما اضافه کردن گیلاس به رژیم غذایی شما ضرری ندارد.
بهطور کلی، گفته میشود که شما میتوانید با حفظ یک رژیم غذایی کم پورین، به کاهش میزان اسید اوریک در بدن خود کمک کنید. کاهش سطح اسید اوریک میتواند به جلوگیری از تشکیل کریستالهای جدید و کاهش حملات نقرس کمک کند.
رژیم کم پورین چیست؟
پورینها مواد شیمیایی هستند که بهطور طبیعی در برخی غذاها و نوشیدنیها یافت میشوند. هنگامی که بدن شما این مواد شیمیایی را تجزیه میکند، اسید اوریک تولید میشود. رژیم غذایی برای نقرس، یک رژیم غذایی کم پورین است که غذاها و نوشیدنیهای دارای پورین زیاد را کاهش میدهد تا اسید اوریک را پایین بیاورد.
چگونه با رژیم غذایی نقرس را درمان کنیم؟
در ادامه و در بخشهای بعدی، بهطور دقیق ممنوعیت غذایی نقرس و همچنین غذاهای مفید در آن را با هم مرور میکنیم، اما با این حال، بسیاری از متخصصین ترجیح میدهند به جای تاکید بر غذاهای خاص، بر دستورالعملهای عمومی در رژیم غذایی تمرکز کنند. پیشنهادات مرسوم و معمول برای درمان نقرس شامل:
- تغییر منابع پروتئینی: برخی از گوشتها و غذاهای دریایی دارای اسید اوریک بیشتری هستند، اما اگر طیف وسیعی از مواد غذایی را مصرف میکنید حداقل از موارد بسیار مضری که پیشتر ذکر کردیم، دوری کنید. همین کار ساده هم میتواند به کاهش سطح اوریک اسید کمک کند.
- استفاده از میوهها و سبزیجات: بیشتر آنها پورین کمی دارند، اما حتی آنهایی که پورین بالاتری دارند هم بر علائم نقرس تأثیر چندانی نداشته و مزایای استفاده از آنها بیشتر است.
- استفاده از غلات (به جز جو دوسر): برنج، ماکارونی و غلات همگی در کنترل نقرس مفید هستند (به جز جو دوسر). البته، در این بین مراقب شربت ذرت با فروکتوز بالا (که گفتیم در محصولات بستهبندی شده یافت میشود) باشید. همچنین برای کمک به کنترل قند خون، بهتر است از غلات سبوسدار استفاده کنید.
چه غذاهایی برای نقرس خوب است؟
در حالی که خوردن غذاهایی خاص برای از بین بردن نقرس کافی نیست، اما با این حال مطالعات نشان میدهد که برخی غذاها و نوشیدنیهای «رژیم غذایی بیماری نقرس»، ممکن است به کاهش اسید اوریک در بدن شما کمک کنند. غذای مناسب نقرس میتواند دربرگیرنده این موارد باشد:
- شیر بدون چربی: برخی تحقیقات اولیه نشان میدهد که نوشیدن شیر بدون چربی ممکن است به کاهش اسید اوریک کمک کرده و از تشدید نقرس جلوگیری کند. این نوع شیر دفع اسید اوریک در ادرار را تسریع میکند و همچنین پاسخ التهابی بدن به کریستالهای اسید اوریک در مفاصل را کاهش میدهد.
- گیلاس: دانشمندان در حال حاضر در حال تحقیق در مورد فواید گیلاس و آب آلبالو برای مدیریت علائم نقرس هستند و نتایج اولیه امیدوارکننده بودهاند. گیلاس دارای خواص ضد التهابی شناخته شده است و ممکن است به کاهش اسید اوریک در بدن کمک کند.
- قهوه: شاید شنیده باشید که قهوه اسیدی است، اما نوع اسید موجود در قهوه با اسید اوریک بسیار متفاوت است. در واقع، نوشیدن روزانه قهوه میتواند سطح اسید اوریک شما را به روشهای مختلفی کاهش دهد. قهوه تجزیه پورین به اسید اوریک را کند میکند و سرعت دفع آن را افزایش میدهد.
- آب: افرادی که 8-5 لیوان آب در روز مینوشند، کمتر دچار علائم نقرس میشوند. علت این است که کلیههای شما از آب برای دفع اسید اوریک استفاده میکنند. از طرف دیگر، میدانیم که نوشیدن آب برای سلامت کلیهها نیز مفید است و اختلال در عملکرد کلیه یکی از عواملی است که میتواند به نقرس کمک کند.
مواد غذایی مضر برای بیماران نقرس
در رژیم غذایی برای نقرس، 10 غذا و نوشیدنی را داریم که باعث تحریک نقرس میشوند و ممنوع هستند. این ممنوعیت غذایی نقرس شامل موارد زیر میشود:
- نوشیدنیها و مواد شیرین: شکر استاندارد، 50% فروکتوز است که به اسید اوریک تجزیه میشود. هر غذا یا نوشیدنی با محتوای قندی بالاتر میتواند باعث نقرس شود.
- شربت ذرت با فروکتوز بالا: این شربت یک فرم غلیظ فروکتوز است. اگر به برچسبهای حقایق غذایی نگاه کنید، شربت ذرت با فروکتوز بالا را در انواع محصولات غذایی بستهبندی شدهای میبینید که اصلا انتظارش را ندارید.
- الکل: اگرچه همه نوشیدنیهای الکلی دارای پورین بالایی نیستند، اما الکل مانع از این میشود که کلیههای شما اسید اوریک را از بین ببرند.
- گوشت اندامها: این موارد عبارتند از دل، قلوه، جگر و مغز
- برخی از غذاهای دریایی: از جمله شاه ماهی، گوش ماهی، صدف، ماهی کاد، ماهی تن، قزل آلا و شاه ماهی
- گوشت قرمز: از جمله گوشت گوساله، شتر، بره و بیکن
- بوقلمون: این گوشت بدون چربی، سرشار از پورین است، به خصوص نوع فرآوری شده آن.
- سس گوشت
- مخمر و عصاره آن
آیا رژیم غذایی نقرس برای همه افراد مناسب است؟
حال که غذای مناسب نقرس و غذاهای ممنوعه نقرس را با هم مرور کردیم، به یک سوال مهم میرسیم و آن این است که آیا این رژیم، برای تمامی افراد مفید است؟ خیر. اما دلیل؟ دلیل این است که این رژیم، برای افراد مبتلا به نقرس طراحی شده است و رعایت آن توسط افرادی که این بیماری را نداشته و در معرض خطر آن هم نیستند، نه تنها فایدهای ندارد، بلکه ممکن است آنها را از دریافت برخی از منابع غذایی مورد نیاز (مثل منابع پروتئینی) محروم کند و در دراز مدت، اثرات نامناسبی را برای افراد ایجاد کند.
درمان نقرس در مبتلایان مزمن بسیار سخت تر از سایر افراد است و این افراد باید حتما علاوه بر دریافت دارو تحت نظر متخصص تغذیه نیز باشند.جهت مشاوره بدون معطلی و راحت با متخصصان آنلاین تغذیه یا پزشک متخصص داخلی روی لینک زیر کلیک کنید.
سوالات رایج در مورد رژیم غذایی نقرس
علاوه بر گوشتها و ماهیها، گوشتهایی مانند مرغ، گوشت گاو و بره باید در حد اعتدال مصرف شوند، چرا که حاوی مقدار متوسطی از پورین هستند. مصرف بیش از حد این گوشتها ممکن است باعث حمله نقرس شود.
نشان داده شده است که محصولات لبنی مانند ماست، شیر و پنیر سطح اسید اوریک را کاهش میدهند. بر اساس برخی مطالعات، هر چه لبنیات بیشتر مصرف شود، سطح اسید اوریک کمتر خواهد شد. با این حال، غذاهای لبنی ممکن است برای برخی افراد به سختی هضم شوند یا باعث التهاب شوند.
یک رژیم غذایی کم پورین میتواند به کاهش سطح اسید اوریک کمک کند و از علائم نقرس جلوگیری کند. لوبیا، عدس و بهطور کلی حبوبات، غذاها و نوشیدنیهایی هستند که باید روزانه مصرف شوند، بنابراین نه تنها برای نقرس ضرر ندارند، بلکه میتوانند در کنترل و مدیریت آن مفید هم باشند.
در طول زمانهای بروز نقرس شدید، باید استراحت کنید، یخ را روی آن ناحیه بمالید و اگر درد نقرس در یکی از مفاصل پایینی بدن هست، پاهای خود را بالا بیاورید. ورزش فقط روند التهابی را در مفاصل دردناک تشدید میکند. اما ورزش بدون تحمل وزن زیاد و با شدت کم ممکن است امکانپذیر باشد و همچنین میتواند به کاهش التهاب کمک کند.
بهطور کلی، افرادی که مبتلا به نقرس هستند و ورزشهای با شدت کم تا متوسط را بهطور منظم انجام میدهند، پیشآگهی بهتری قبل، حین و بعد از تشدید بیماری دارند (نسبت به افرادی که کم تحرک هستند یا با شدت بالا ورزش میکنند).
ورزشهای هوازی مانند پیادهروی، دوچرخهسواری و شنا همگی بر سیستم قلبی عروقی بدن تأثیر میگذارند و برای مدیریت سطح اسید اوریک و وزن بدن بسیار مفید هستند. شنا و ایروبیک در آب، که هر دو از قابلیت شناوری بهره میبرند، به کاهش استرس روی مفصل دردناک نیز کمک میکنند. علاوه بر این، تمرینات افزایش انعطاف مانند یوگا میتوانند به تحرک کمک کنند. در واقع، یک مطالعه تحقیقاتی نشان داده است که یوگا به بهبود سطح درد در افراد مبتلا به نقرس کمک میکند.
درد بهطور کلی سطح فعالیت شما را کاهش میدهد و این بدان معناست که مفاصل شما سفت شده و انعطافپذیری کمتری دارند. اخیرا یک بررسی بالینی نشان داده است که ورزش میتواند به بازیابی توانایی شما برای حرکت (پس از تشدید نقرس) کمک کند. همچنین انجام تمرینات قدرتی برای اندام تحتانی مهم است، زیرا قدرت اندام تحتانی اغلب در افرادی که نقرس را تجربه میکنند کاهش مییابد که بخشی از آن، ناشی از عدم ورزش است.
برخی از نکات منفی رژیم نقرس را در ادامه بررسی خواهیم کرد:
- منابع امگا 3 را محدود میکند: غذاهای دریایی یکی از مهمترین منابع غذایی اسیدهای چرب امگا 3 هستند و رژیم غذایی کم پورین بسیاری از آنها را محدود میکند. امگا 3 فواید بسیاری برای سلامتی دارد – به ویژه، کاهش التهاب و درد مفاصل ناشی از آرتریت. بسیاری از آمریکاییها به اندازه کافی امگا 3 دریافت نمیکنند و محدود کردن غذاهای دریایی میتواند این مشکل را سختتر کند. با این حال، استفاده از مکملهای امگا 3 میتواند گزینه خوبی باشد.
- رعایت آن، محدودکننده و سخت است: برای افراد مبتلا به اسید اوریک بالای خون، رژیم غذایی کم پورین یک تغییر سبک زندگی برای طولانی مدت است و از آنجایی که این رژیم محدود کننده است ممکن است رعایت آن برای بیماران غیر قابل تحمل باشد.
سخن آخر و نتیجه گیری
همواره پیشگیری بهتر از درمان است. این موضوع دربارهی نقرس هم صادق است. بنابراین حتما به صورت دورهای خود را غربالگری کنید تا در صورت بروز نقرس سریعتر متوجه شوید به درمان اقدام کنید. همانطور که بیان شد، مهمترین رکن درمان استفاده از داروها و رژیم غذایی مناسب است که باید با تجویز پزشک باشد. بنابراین در صورتی که ابتلا به نقرس توسط پزشک قطعی شد، حتما داروهای خود را دقیقا مطابق توصیهی پزشک مصرف کنید.افراد مبتلا به نقرس باید به صورت دوره ای ویزیت شوند و آزمایشات مربوطه را انجام دهند.شما می توانید با متخصصان آنلاین داخلی و متخصصان آنلاین روماتولوژی در ارتباط باشید تا علاوه بر کاهش هزینه های مالی، از اتلاف وقت خود نیزجلوگیری کنید.
تیم تحریریه ایزی مد
از پزشکان و متخصصین حوزه سلامت، مترجمان و نویسندگان با تجربه حوزه پزشکی تشکیل شده است تا با تولید محتوای مناسب و به روز پزشکی مبتنی بر منابع علمی معتبر یاری رسان عموم مردم ایران و سلامتجویان باشد.