تایید شده توسط پزشکان متخصص ایزی مد
محتوای این مقاله صرفا برای افزایش آگاهی شماست. قبل از هرگونه اقدام با پزشکان ایزی مد مشورت کنید
شیوع افسردگی در جهان روز به روز به طور غیر قابل تصوری در حال افزایش است. متاسفانه از هر 100 ایرانی، حدود 7 نفر به افسردگی شدید مبتلا هستند. البته این رقم، کمی غلط انداز است و مساله تلختر از این حرفاست! این 7 نفر فقط افرادی هستند که به افسردگی شدید مبتلا هستند و درصد قابل توجهی از افراد، افسردگی با شدت کمتر دارند. راههای مختلفی برای کنترل افسردگی ارائه شده است که مهمترینِ آنها استفاده از داروهای ضد افسردگی است. در این نوشتار باهم عوارض داروهای ضد افسردگی را بررسی خواهیم کرد.
انواع داروهای ضد افسردگی و نحوهی عمل آنها
داروهای ضد افسردگی به پنج دستهی اصلی تقسیم میشوند:
مهارکننده های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI)
یکی از دلایل اصلی افسردگی، کاهش هورمون سروتونین در مغز است. دستهای از داروهای ضد افسردگی جلوی تخریب و از بین رفتن سروتونین در مغز را میگیرند و از این راه، به درمان افسردگی کمک میکنند. مهارکنندههای انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) با مهار ویژه بازجذب سروتونین کار میکنند.
نکته: منظور از بازجذب هورمونها در مغز یعنی برداشت آنها از مغز و کاهش عملکرد آنها. پس با مهار بازجذب، در واقع عملکرد هورمون در مغز افزایش مییابد.
برخی از داروهای این دسته عبارتند از:
- سلکسا (سیتالوپرام)
- لکساپرو (اسیتالوپرام)
- لووکس (فلووکسامین)
- پاکسیل (پاروکستین)
- پروزاک (فلوکستین)
- ویبرید (ویلازودون)
- زولافت (سرترالین)
SSRIها معمولاً عوارض جانبی کمتری نسبت به سایر داروهای ضد افسردگی دارند، اما میتوانند عوارض جانبی مانند تهوع، بیخوابی، عصبی بودن، لرزش و اختلال عملکرد جنسی را ایجاد کنند.
مهارکننده های انتخابی بازجذب سروتونین و نوراپی نفرین (SNRI)
مهارکننده های بازجذب سروتونین و نوراپی نفرین (SNRIs) به روشی مشابه SSRI ها عمل می کنند با این تفاوت که آنها بازجذب نوراپی نفرین و سروتونین را مهار می کنند. در بعضی از بیماریهای روانی مثل اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)، اختلال اضطراب اجتماعی (SAD)، اختلال هراس، و درد عصبی مرتبط با فیبرومیالژیا، سطح هورمون نوراپی نفرین هم کاهش پیدا میکند. به همین دلیل از این داروها استفاده میشود.
نمونه هایی از SNRI ها عبارتند از:
- سیمبالتا (دولوکستین)
- افکسور (ونلافاکسین)
- فتزیما (لوومیلناسیپران) 3
- پریستیک (دوسونلافاکسین)
- ساولا (milnacipran)
عوارض جانبی شایع SNRI ها عبارتند از تهوع، خواب آلودگی، خستگی، یبوست و خشکی دهان.
داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای (TCAs)
داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای (TCAs) یک دستهی از داروهای ضد افسردگی هستند. آنها به دلیل ساختار شیمیاییشان که از سه حلقه اتم به هم پیوسته تشکیل شده است نامگذاری شدهاند.
TCAها مشابه دستهی قبلی، سروتونین و نوراپی نفرین را در مغز افزایش میدهند اما یک هورمون دیگر به نام استیل کولین هم به دنبال مصرف این داروها در مغز افزایش مییابد.
نمونه هایی از TCA ها عبارتند از:
- آنافرانیل (کلومیپرامین)
- آسندین (آموکساپین)
- الاویل (آمی تریپتیلین)
- نورپرامین (دزیپرامین)
- پاملور (نورتریپتیلین)
- سینکوان (دوکسپین)
- سورمونتیل (تریمی پرامین)
- توفرانیل (ایمی پرامین)
- ویواکتیل (پرتریپتیلین)
مهارکننده های مونوآمین اکسیداز (MAOIs)
یکی از اولین انواع قرصهای ضد افسردگی، مهارکنندههای مونوآمین اکسیداز (MAOIs) بودند. این دسته از داروها از عملکرد آنزیمی به نام مونوآمین اکسیداز که نقش آن تجزیه مونوآمینها است، جلوگیری میکند. افزایش مونوآمینها در مغز به کاهش افسردگی کمک میکند. MAOI ها به دلیل تداخلات غذا و داروی گستردهای که دارند، امروزه کمتر برای درمان افسردگی استفاده میشوند و عمدتا در درمان سایر بیماریهای عصبی استفاده میشوند.
نمونه هایی از MAOI عبارتند از:
- امسام (سلژیلین)
- مارپلان (ایزوکاربوکسازید)
- ناردیل (فنلزین)
- پارنات (ترانیل سیپرومین)
داروهای ضد افسردگی غیر معمول
انواع نسبتاً جدید دیگری از داروهای ضد افسردگی نیز وجود دارد که در هیچ یک از دسته بندیهای ذکر شده در بالا قرار نمیگیرند و بنا به دستور روانپزشک ممکن است مصرف شوند.
درصورتی که درباره داروهای مصرفی خود سوال یا شکی دارید می توانید با متخصص داروسازی آنلاین و روانپزشک آنلاین بلافاصله و بدون اتلاف وقت مشورت نمایید.
چرا داروهای ضد افسردگی عوارض دارند؟
مکانیسم اصلی اثر داروهای ضد افسردگی، تغییر سطح هورمونهای مغزی و آنزیمهای شیمیایی در مغز است. مغز مرکز کنترل تمام اعمال بدن است. از دستگاه گوارش گرفته تا خلق و خو و تصمیم گیری و … بنابراین تغییر سطح این مواد شیمیایی در مغز میتواند عوارض مختلفی را به دنبال داشته باشد. روانپزشک به بروز این عوارض احتمالی آگاه است و بر همین اساس داروها را تجویز میکند چون درمان اهمیت بیشتری دارد و اکثر عوارض گذرا هستند. بنابراین ترس از بروز عوارض نباید مانع مصرف این داروها یا قطع خودسرانهی آنها باشد.
عوارض مصرف قرصهای ضد افسردگی
بطور کلی عوارض مصرف قرصهای ضد افسردگی را میتوان در سه دسته کلی طبقه بندی کرد:
بنا به نوع عملکرد قرصهای ضد افسردگی، این داروها برخی از عوارض جسمی را برای فرد ایجاد میکنند.
عوارض گوارشی: مشکلاتی مثل حالت تهوع، استفراغ، یبوست، بیرون روی و خشکی دهان
تغییرات و نوسانات وزنی: با توجه به اینکه داروهای ضد افسردگی ممکن است اشتها را تحت تاثیر قرار بدهند یا ممکن است است سوخت و ساز را تغییر بدهند ممکن است به چاقی یا لاغر شدن فرد مصرف کننده منجر شوند.
اختلالات خواب: مرکز کنترل و مدیریت خواب، مغز است. از آنجایی که داروهای ضد افسردگی مستقیما مغز را تحت تاثیر قرار میدهند، لذا ممکن است خواب فرد را افزایش یا کاهش بدهند. همچنین کیفیت خواب هم احتمال دارد تحت تاثیر داروهای ضد افسردگی قرار بگیرد.
سردرد، سرگیجه یا تاری دید: با توجه به اینکه داروهای ضد افسردگی ممکن است نقاط گستردهای از دستگاه عصبی را تحت تاثیر قرار بدهند، ممکن است عوارضی مثل سردرد، سرگیجه یا تاری دید به دنبال مصرف داروهای ضد افسردگی برای مصرف کننده رخ بدهد.
ضعف و تحلیل عضلات: هیچ داروی ضد افسردگی مستقیما عضلات را تحت تاثیر قرار نمیدهد. اما به صورت غیر مستقیم مثل عدم تحرک ناشی از خستگی یا کاهش اشتها ممکن است به تحلیل عضلات منجر شوند.
عوارض روانی مصرف داروهای ضد افسردگی معمولا کمتر از عوارض جسمی در فرد بروز میکنند. از عوارض روانی مصرف قرصهای ضد افسردگی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
تغییرات خلقی: برخی از داروهای ضد افسردگی میتوانند به عوارضی مثل احساس سرخوشی بیش از حد، تحریکپذیری یا کاهش احساسات و عواطف فرد منجر شوند.
اضطراب یا آشفتگی: برخی از افراد ممکن است در هنگام مصرف داروهای ضد افسردگی، افزایش اضطراب یا بیقراری را تجربه کنند.
کاهش میل جنسی: داروهای ضد افسردگی در برخی از افراد ممکن است با تاثیر بر هورمونهای مغزی، بخشهایی در مغز که مربوط به فعالیت جنسی هستند را تحت تاثیر قرار دهند که همین موضوع به اختلالات ارگاسم یا کاهش میل جنسی منجر میسود.
افزایش میل به خودکشی: در موارد نادر، داروهای ضد افسردگی ممکن است به طور جدی افکار خودکشی را، به خصوص در افراد جوان، افزایش دهند.
اختلالات شناختی: ممکن است دوز دارو تنظیم نباشد یا نوع آن متناسب با وضعیت سلامتی فرد نباشد که در درصدی از افراد، به صورت گذرا اختلالات شناختی مثل حواس پرتی، اختلال حافظه و گیجی را ایجاد میکند.
در نظر داشته باشید که عمدهی این عوارض گذرا هستند و به مرور زمان برطرف میشوند. همچنین در صورتی که برای فرد چنین مشکلاتی ایجاد شود، حتما باید آن را با روانپزشک خود در میان بگذارد.
بروز عوارض زیر به دنبال مصرف داروهای افسردگی بسیار نادر و انگشت شمار است:
سندرم سروتونین: این مورد، یکی از خطرناکترین عوارض داروهای ضد افسردگی است. سندرم سروتونین به شرایطی اطلاق میشود که در آن سطح هورمون سروتونین به شدت افزایش مییابد که میتواند ناشی از تنظیم نبودن دوز دارو، تداخل با داروهای دیگر یا مصرف خودسرانه باشد. در این شرایط که به شدت اضطراری و خطرناک است، به دلیل افزایش سطح سروتونین عوارضی مثل کما، لرزش غیر قابل کنترل، افت شدید ضربان قلب و …. بروز میکند.
خونریزی: در صورتی که داروی دیگری مصرف میکنید، حتما آن را به روانپزشک خود اطلاع دهید چرا که طیف گستردهای از داروها با داروهای ضد افسردگی تداخل دارند. یکی از این دسته داروها، داروهای رقیق کنندهی خون هستند که با مصرف قرصهای ضد افسردگی دامنهی اثر آنها بیشتر میشود و به خونریزی منجر میشود.
آسیب کبدی: محل اصلی خنثی سازی، اعمال شیمیایی و واکنشهای شیمیایی داروهای ضد افسردگی کبد است. لذا ممکن است در روند مصرف این داروها به کبد آسیب وارد شود.
آلرژی: آلرژی به هر دارو یا مادهی شیمیایی محتمل است و داروهای ضد افسردگی هم از این قاعده مستثنی نیستند. در صورتی که علائمی مثل التهاب گلو، بثورات پوستی، مشکلات گوارشی شدید و … به دنبال مصرف بروز کرد، باید به روانپزشک گزارش شود.
درصورتی که هر یک از عوارض داروهای ضدافسردگی را تجربه کرده اید می توانید بدون هیچگونه معطلی و به صورت مجازی توسط روانپزشک آنلاین ویزیت شوید و مشکلات خود را با وی مطرح کنید.
چگونه عوارض مصرف داروهای ضد افسردگی را کم کنیم؟
مهمترین رکن درمان بیماریهای روانی و مصرف داروهای ضد افسردگی، ارتباط منظم مصرف کننده با روانپزشک است. در صورتی که عارضهای به دنبال مصرف داروهای ضد افسردگی در شما ایجاد شود، باید سریعا با روانپزشک خود مطرح کنید تا دوز دارو را تعدیل کند یا نوع داروی مصرفی تغییر کند. این ارتباط مداوم با روانپزشک است که عوارض مصرف داروهای ضد افسردگی را کم میکند.
سخن آخر و نتیجه گیری
استفاده از داروهای ضد افسردگی شبیه یک شمشیر دولبه است. در صورتی که تحت نظر روانپزشک مصرف شود، به درمان بیماریهای روانی از جمله افسردگی کمک میکند اما در صورتی که خودسرانه و بدون نظر روانپزشک مصرف شود، به فجایع جبران ناپذیر منجر میشود. در صورتی که برای شما یا یکی از عزیزان شما این دسته از داروها تجویز شده است، به هیچ عنوان نترسید و طبق نظر روانپزشک خود عمل کنید، چراکه مصرف نکردن قرصهای ضد افسردگی، بسیار خطرناکتر از مصرف آنهاست. یادتان باشد که قطع ناگهانی و بدون دستر پزشک داروهای روانپزشکی به ویژه داروهای افسردگی، عوارض بسیاری دارد. درمان افسردگی جنبه ها و ابعاد مختلفی دارد و معمولا افراد دارای افسردگی مزمن به صورت همزمان باید تحت نظر روانپزشک و روانشناس باشند. برای بهبود درمان خود می توانید علاوه بر درمان دارویی افسردگی توسط روانپزشک، با روانشناسان آنلاین برتر کشور نیز به صورت مجازی ویزیت داشته باشید.
سوالات متداول
بهترین قرص ضد افسردگی وجود ندارد. روانپزشک بر اساس شرایط مراجعه کننده مشخص میکند که کدام قرص ضد افسردگی میتواند برای او موثر و کم عارضه باشد.
دستهی دارویی SSRI معمولاً یک گزینه در دوران بارداری هستند. این دستهی دارویی عبارتند از سیتالوپرام (Celexa)، سرترالین (Zoloft)، اسیتالوپرام (Lexapro) و فلوکستین (Prozac). البته برخی از خطرات مانند افزایش فشار خون، حالت تهوع و تپش قلب ممکن است بروز کند اما معمولا خطرناک نیست.
چیزی که تا به الان اثبات شده، این است که داروهای ضد افسردگی در شیر مادر ترشح میشوند. با این حال خطری متوجه نوزاد نخواهد بود.
در صورتی که روند درمان به درستی طی شود، این احتمال خیلی بعید است. در صورتی که عارضهای در روند درمان رخ بدهد، باید توسط روانپزشک دوز دارو تعدیل شود یا اینکه از داروی دیگری در روند درمان استفاده شود. همچنین برخی از عوارض ناشی از مصرف قرصهای ضد افسردگی ممکن است تا مدتی پس از قطع مصرف ادامه دار باشند اما در دراز مدت برطرف خواهند شد. ُ
معمولا داروهای ضد افسردگی بین 6 ماه تا 2 سال تجویز میشوند و بعد به مرور زمان دوز آنها کاهش یافته و حذف میشوند. خیلی بعید است که شدت افسردگی طوری باشد که روانپزشک به بیمار داروهای ضد افسردگی را مادام العمر تجویز کند!
بهترین قرص ضد افسردگی گیاهی وجود ندارد. داروهای ضد افسردگی عمدتا شیمیایی هستند که با نظر روانپزشک تجویز میشوند و درصورتی که تحت نظر پزشک مصرف کنید خطر خاصی ندارند.
مصرف داروهای ضد افسردگی برای همهی افراد عوارض خاص خودش را دارد اما گاهی درمان اولویت بالاتری دارد پس اگر با نظر روانپزشک باشد، قرص ضد افسردگی برای نوجوانان خطرناک نیست.
معمولا قرصهای ضد افسردگی کم عارضه هستند اما عوارض محدودی برای فرد به وجود میآورند.
اینکه قرصهای ضد افسردگی باعث لاغری یا چاقی میشوند به این بستگی دارد کدام دسته از آنها مصرف شده باشد. برخی از قرصهای ضد افسردگی با سرکوب اشتها به لاغری منجر میشود.
اینکه قرصهای ضد افسردگی باعث لاغری یا چاقی میشوند به این بستگی دارد کدام دسته از آنها مصرف شده باشد. برخی از قرصهای ضد افسردگی با افزایش اشتها به چاقی منجر میشود.
معمولا داروهای ضد افسردگی گروه مهارکننده های انتخابی بازجذب سروتونین مثل سیتالوپرام، فلوکسیتین، پاروکسین یا سرترالین بیشتر از سایر دستههای دارویی به چاقی منجر میشوند.
برخی از قرصهای ضد افسردگی مثل پاروکستین، فلوکستین یا سرترالین ممکن است به ریزش مو منجر شود یا آن را تشدید کند.
تیم تحریریه ایزی مد
از پزشکان و متخصصین حوزه سلامت، مترجمان و نویسندگان با تجربه حوزه پزشکی تشکیل شده است تا با تولید محتوای مناسب و به روز پزشکی مبتنی بر منابع علمی معتبر یاری رسان عموم مردم ایران و سلامتجویان باشد.