تایید شده توسط پزشکان متخصص ایزی مد
محتوای این مقاله صرفا برای افزایش آگاهی شماست. قبل از هرگونه اقدام با پزشکان ایزی مد مشورت کنید
از صفر تا صد درمان زخم پای دیابتی + نکات تکمیلی
زخم پای دیابتی یکی از سخت‌ترین عوارض دیابت است که حدود 15 درصد بیماران دیابتی از آن رنج می‌برند. علت اصلی بروز این عارضه قند خون بالا یا هایپرگلایسمی کنترل نشده است که به تخریب بافت پا، خصوصا کف پا منجر می‌شود. بدون شک زخم پای دیابتی قابل کنترل و درمان است به شرطی که راهکارهای درمانی به درستی اجرا شوند و فرد به توصیههای پزشک خود عمل کند.
زخم پای دیابتی چیست؟
زخم پای دیابتی عارضهای است که معمولا در وضعیت افزایش شدید قند خون یا هایپرگلایسمی ایجاد می‌شود. در این حالت زخم‌های باز در ناحیه پایین مچ، ساق و یا حتی رانها ایجاد می‌شود اما عمدتا در ناحیه کف پا رخ می‌دهد.
علت زخم پای دیابتی چیست؟
مهمترین علت زخم شدن پای دیابتی‌ها، افزایش قند خون به صورت کنترل نشده است. زمانی که قند بیش از حد افزایش می‌یابد، سه پیش زمینه برای بروز زخم پا در دیابتی‌ها ایجاد می‌شود.
- عروق ناحیه پا تحت تاثیر قرار میگیرند و خونرسانی به پا مختل می‌شود. به دنبال اختلال در خونرسانی، ترمیم زخمها کند می‌شود و همین مساله باعث می‌شود زخم‌های کوچک و ریز کف پا که در حالت عادی به سرعت ترمیم میشوند، عمیق و عمیقتر شوند.
- به دنبال افزایش قند خون، اعصاب محیطی پا آسیب میبینند که به این عارضه، نوروپاتی دیابتی می‌گویند. در وضعیت نوروپاتی ناحیه پا دچار بی حسی موضعی می‌شود. در این حالت فرد متوجه آسیب و زخم نمیشود.
- افزایش قند خون سیستم ایمنی فرد را تضعیف می‌کند و زمینهساز عفونت و شدت بیشتر زخم خواهد شد.
چگونه زخم پای دیابتی را تشخیص دهیم؟
تشخیص اولیه زخم پای دیابتی توسط پزشک به معاینه و آزمایش خون محدود می‌شود. پس از آن تیم درمان از سایر راهکارهای تشخیصی مثل تست عصب، MRI، شعه ایکس و … بهره میگیرند تا شدن زخم پا را ارزیابی کنند. اگر دارای ضایعاتی شبیه به زخم پای دیابتی هستید و در تشخیص آن دچار مشکل شده اید می توانید با متخصصان غدد آنلاین و پزشکان دیابت مشورت کنید.معمولا نشانههای اولیهی زخم پای دیابتی موارد زیر هستند:
- زخم‌های ترشحی
- بوی بد در ناحیه پا
- سوزش عمقی در ناحیه زخم
- بی حسی یا گزگز در ناحیه زخم
- تیرگی پوست اطراف زخم
- تاولهای ترشحی دردناک یا بدون درد (بسته به شدت نوروپاتی)
- تورم و باد کردن در ناحیه پا
- احساس گرما در ناحیه زخم
اصلی‌ترین خصوصیت زخم پای دیابتی این است که بدون اقدام درمانی زخم نه تنها خوب نمیشود بلکه به مرور زمان وخامت بیشتری پیدا می‌کند. پس در صورتی که دیابتی هستید و در ناحیه پا زخمهایی دارید که مدتهاست خوب نشده یا شدت آن‌ها روز به روز بدتر می‌شود، احتمالا به زخم پای دیابتی مبتلا هستید.
بله، زخم پای دیابتی درمان‌پذیر است، اما درمان آن نیازمند مراقبت دقیق، توجه به توصیههای پزشک، کنترل قند خون و مداومت درمان است.
راهکارهای درمانی زخم پای دیابتی به دو دسته تهاجمی و غیر تهاجمی طبقه بندی میشوند. راهکارهای تهاجمی شامل جراحی برداشتن بافت مرده یا نکروزه (دبریدمان یا Debridement ) و اقدامات درمانی مرتبط با عروق پا هستند. راهکارهای غیر تهاجمی شامل اکسیژن هایپرباریک، شستشو و پانسمان مناسب، استفاده از چسب زخم مخصوص زخم پای دیابتی و استفاده از آنتی بیوتیکها است. در ادامه به ترتیب راهکارهای غیر تهاجمی و تهاجمی را بررسی خواهیم کرد.
شاید برای شما هم این سوال پیش آمده باشد که کدام یک از راه های درمان زخم پای دیابتی برای شرایط شما مناسب تر است.برای انتخاب راه درمانی مناسب، می توانید با پزشکان آنلاین دیابت و متخصصان غدد آنلاین به صورت مجازی مشورت کرده و ویزیت شوید.
راهکارهای غیرتهاجمی درمان زخم پای دیابتی
راهکارهای غیرتهاجمی در مراحل اولیه زخم پا راهگشا هستند و بصورت کلی لازم است در تمام طول درمان برخی از اصول مثل استفاده از کفش مناسب، رعایت بهداشت فردی و شست و شوی منظم پا در نظر گرفته شوند.
اکسیژن درمانی هایپرباریک (HBOT) یک نوع درمان پزشکی است که در آن فرد اکسیژن خالص را در یک محیط تحت فشار تنفس می‌کند. در طول جلسات HBOT، بیماران در یک محفظه بسته قرار میگیرند که در آن فشار هوا بالاتر از فشار هوای اتمسفر است. این فشار افزایش‌یافته به ریه‌ها اجازه می‌دهد تا اکسیژن بیشتری نسبت به فشار معمولی اتمسفر دریافت کنند. اکسیژن مازاد وارد جریان خون می‌شود و به تمام بافتهای بدن از جمله بافت زخم پا میرسد. اکسیژن اضافی به درمان زخم، رگزایی و بهبود وضعیت زخم کمک می‌کند.
دیابتی‌ها باید از کفشهایی استفاده کنند که ویژگیهای زیر را داشته باشد:
- کفی‌های نرم و انعطاف پذیر طبی
- فضای بیشتر برای انگشتان پا
- وضعیت تهویه مناسب
- بدون لبه و زائه داخلی
- لایه محافظ درونی و نرم برای جلوگیری از زخم شدن پاها
چسب زخم پای دیابتی که در داروخانهها و بیمارستانها به فروش میرسد، از عوامل خارجی خطرزا برای زخم مثل گرد و خاک، میبکروبها و تا حدی ضربه پیشگیری می‌کند و با فراهم کردن رطوب و تهویه مناسب، به بهبودی زخم کمک می‌کند.
پمادهایی مثل سولفادیازین، کلوتریمازول، آلفا، پلی‌هگزامتیلن بیگوانید، درماهیل، شنجار، تتراسایکلین و … برای زخم پای دیابتی در درمان آن استفاده میشوند.
پزشک بنا به تشخیص و صلاحدید خود، از آنتی بیوتیک‌هایی مثل تتراسایکلین، پنی سیلین، مترونیدازول، آموکسی سیلین، سفالوسپورین، سفکسیم و … در راستای درمان زخم پای دیابتی استفاده می‌کند.
راهکارهای تهاجمی درمان زخم پای دیابتی
در صورتی که شدت زخم پای دیابتی زیاد شود یا زخمها عفونت شدید داشته باشند، از راهکارهای تهاجمی در راستای بهبود زخم پای دیابتی استفاده می‌شود.
در این جراحیها تیم درمان بخشهایی از پا که دچار زخم شدهاند را جدا می‌کنند تا از گسترش آن‌ها جلوگیری کنند. حال در صورتی که عفونت گسترده باشد و به سیاهی پا یا قانقاریا تبدیل شده باشد، تیم جراحی به صورت کامل از بالای زخم پا را جدا می‌کنند که به این عمل قطع عضو یا آمپوتاسیون گفته می‌شود.
اقدامات درمانی مرتبط با عروق پا
در شرایطی که خون رسانی به پا به علت اختلال در عروق دچار مشکل شده باشد، تیم درمان اقداماتی را در راستای باز کردن عروق مثل استنت گذاری، ترمیم عروق و یا جراحی عروق به منظور خونرسانی مناسب انجام میدهند.
آیا زخم پای دیابتی خطرناک است؟
در یک کلام بله. زخم پای دیابتی از دو بعد خطرناک است و باید در اسرع وقت درمان شود:
- زخم پای دیابتی زنگ خطر مشکلاتی مثل قند خون بالای کنترل نشده یا نوروپاتی است. این موارد به مراتب از خود زخم پا بدتر هستند و زندگی فرد را تهدید می‌کنند.
- زخم پای دیابتی می‌تواند به عفونت گسترده، آسیب شدید به اعصاب پا و یا حتی قطع عضو منجر شود. در افرادی که زخم به بافتهای عمقی مثل استخوان نفوذ می‌کند، تیم درمان با بررسی وضعیت موجود ممکن است قطع عضو مربوطه یا آمپوتاسیون را اصلی‌ترین راه در نظر بگیرند.
بهترین زمان مراجعه به پزشک برای درمان زخم پای دیابتی
با توجه به اینکه زخم پای دیابتی نیازمند اقدامات فوری کادر درمان برای کنترل و بهبودی است، به محض رویت و یا حدس زدن ابتلا به این عارضه، در سریعترین زمان ممکن به پزشک مراجعه کنید. مراجعه به موقع و پیگیری درمان، شما را از خطرات بیشتر محافظت می‌کند و مشکل شما به مرور زمان برطرف می‌شود.
چگونه از بروز زخم پای دیابتی پیشگیری کنیم؟
اقدامات زیر در راستای پیشگیری از زخم پای دیابتی موثر هستند:
- پیگیری درمان (دارودرمانی یا تزریق انسولین) طبق نظر پزشک، پایش و کنترل قند خون
- عدم استعمال دخانیات و نوشیدنیهای الکلی
- پوشیدن کفش و جوراب مناسب
- شست و شوی روزانه پا و جلوگیری از تعریق بیش از حد
- معاینه روزانه پا
- رژیم غذایی مناسب
- کنترل وزن
- عدم استفاده از کفش و دمپایی بدون جوراب
- پوشیدن کفش مناسب هنگام رانندگی
- جلوگیری از سوختگی پای دیابتی به وسیله دوری از وسایل گرمازا
نتیجه گیری و سخن آخر
بطور کلی بیماری دیابت فرد را در شرایط ویژهای قرار می‌دهد که نیاز به توجه و پایش مداوم دارد. بروز زخم پای دیابتی به علت عدم کنترل قند خون، عدم پیگیری درمان یا سهل انگاری بیمار و اطرافیان بیمار است. با این حال علیرغم خطرناک بودن زخم پای دیابتی، قابل درمان میباشد. البته درمان این مشکل معطوف به اقدام به موقع بیمار و کادر پزشکی است. فراموش نکنید که زخم پای دیابتی یک بیماری مزمن محسوب می شود که درصورت عدم درمان به موقع و مناسب می تواند خطرات و هزینه های سنگینی برای شما به بار آورد.بهتر است برای درمان زخم پای دیابتی حتما تحت نظر پزشک باشید.درمان این بیماری به زمان و پیگیری نیاز دارد و می تواند از چند هفته تا چندماه طول بکشد.برای ویزیت و آغاز درمان می توانید با پزشکان آنلاین غدد و یا پزشکان دیابت مشورت کرده و در تمامی مراحل درمان از نظرات آن ها بهره مند شوید.سوالات متداول درباره زخم پای دیابتی
خیر. بهبود زخم پای دیابتی مستلزم اقدامات فوری پزشکی است و به هیچ عنوان با راهکارهای خانگی مثل پمادهای دست ساز، دمنوشها، پاشویه، استفاده از عسل موضعی و … درمان نمیشود و وضعیت زخم را بدتر می‌کند.
در مراحل پایانی و پیشرفته زخم که به بافتهای عمقی مثل استخوان رسیده است و خطر پخش عفونت وجود دارد، به تشخیص پزشک قطع شدن پا یا آمپوتاسیون اجرا می‌شود.
این مساله به تشخیص پزشک بستگی دارد. در صورتی که زخم به بافت عمقی نفوذ کرده باشد باید عمل قطع پا یا آمپوتاسیون صورت بگیرد اما در برخی از موارد علیرغم سیاه شدن پا، زخم به بافتهای عمقی نفوذ نکرده است.
رژیم غذایی افراد مبتلا به زخم پای دیابتی باید غنی از پروتئین، روی، منیزیم، ویتامین سی و انواع ویتامینهای گروه ب باشد. به همین دلیل باید طیف وسیعی از مواد غذایی در رژیم این افراد گنجانده شود.
مهمترین نکته این است که قبل از خرید کفش مخصوص، مواردی که پزشک شما گوشزد می‌کند را یادداشت کنید و هنگام خرید آن‌ها را در نظر داشته باشید. مواردی مانند سبکی، وجود لایه محافظ، تهویه مناسب، کفی مناسب و …. حائز اهمیت هستند.
متاسفانه هزینه‌های درمانی زخم پای دیابتی شامل بیمه نیست و هزینهها برعهده خود بیماران است.
بهترین محلول برای شست و شوی زخم پا نرمال سالین است. البته ممکن است پزشک بنا به شرایط بیمار محلولهای دیگر را هم تجویز کند. ابتدا محلول را با باند پانسمان مخصوص یا اسپری به زخم برسانید. میتوانید برای اطمینان حاصل کردن از شست و شوی کامل زخم، پای بیمار را در تست یا لگن قرار دهید و کامل با محلول شست و شو دهید. پس از آن زخم را با پانسمان به آرامی خشک کنید. سپس در صورت تجویز پزشک پماد را به زخم بمالید. سپس باند مخصوص را روی زخم قرار دهید و به آرامی ببندید طوری که فشار مضاعف به زخم وارد نشود.
تیم تحریریه ایزی مد
از پزشکان و متخصصین حوزه سلامت، مترجمان و نویسندگان با تجربه حوزه پزشکی تشکیل شده است تا با تولید محتوای مناسب و به روز پزشکی مبتنی بر منابع علمی معتبر یاری رسان عموم مردم ایران و سلامتجویان باشد.
