تایید شده توسط پزشکان متخصص ایزی مد
محتوای این مقاله صرفا برای افزایش آگاهی شماست. قبل از هرگونه اقدام با پزشکان ایزی مد مشورت کنید
مادر شدن یک احساس خوب برای خانم‌ها بوده و همه خانم‌های باردار می‌خواهند هرچه زودتر فرزندشان را به دنیا آورده و آن را بزرگ کنند. یک اتفاق شیرین و دلچسب برای مادران، شیردهی نوزاد است که با انجام آن، نه تنها برای فرزند خود غذا فراهم می‌کنند بلکه خود نیز به آرامش می‌رسند. شیر مادر اولین و کامل ترین غذایی است که نوزاد آن را میل می‌کند پس برای شما مهم است تا اطلاعات کاملی درمورد آن و مزایای شیردهی به نوزاد داشته باشید. احتمالا شما نیز درمورد فواید شیر مادر شنیده اید اما مواردی نیز هست که شاید تا به حال نمی‌دانستید. اگر شما هم جزء والدین جدید هستید این مقاله را تا انتها دنبال کنید تا به پاسخ تمامی سوالات خود در زمینه مزایای شیردهی نوزاد برسید.
مزایای شیردهی به نوزاد چیست؟
شیر مادر بهترین و کامل ترین غذا برای کودک است و تمامی مواد مغذی مورد نیاز نوزاد را فراهم می‌کند. تغذیه با این شیر باعث رشد جسمی و فکری نوزاد شده و آن را از هرچیز دیگر بی نیاز می‌کند. برخی فکر می‌کنند شیرخشک کامل‌تر است اما بهتر است بدانید فواید شیر مادر نسبت به شیر خشک بسیار بیشتر می‌باشد که در ادامه انواع فواید شیر مادر را کامل برایتان توضیح می‌دهیم.
۱) یک غذای کامل برای نوزاد است: شیر مادر سرشار از مواد مغذی و ویتامین‌های مورد نیاز نوزاد بوده و باعث رشد کامل آن می‌شود و کودک را از هرغذای دیگر بی‌نیاز می‌کند. از عجایب دیگر، تغییر ترکیبات شیر با افزایش سن نوزاد می‌باشد که نیاز‌های تغذیه‌ای آن را در زمان‌های مختلف برطرف می‌کند.
۲) نوزاد را از انواع بیماری‌های عفونی مصون می‌دارد: شیر مادر دارای انواعی از آنتی بادی‌ها بوده که باعث تقویت سیستم ایمنی و محافظت کودک از انواع بیماری‌ها می‌شود. از جمله بیماری‌هایی که توسط شیر مادر ریسک خیلی کمتری پیدا می‌کنند می‌توان به سرماخوردگی، عفونت گوش، عفونت‌های سیستم تنفسی، عفونت‌های روده و انواعی از عفونت‌های ویروسی و باکتریایی اشاره کرد. مطالعات نشان داده نوزادانی که با شیر خشک تغذیه شده‌اند در مقابل بیماری‌های عفونی آسیب پذیرتر هستند.
۳) کاهش ریسک وقوع بیماری‌های آینده: تغذیه با شیر مادر باعث کاهش ریسک درگیری کودک با بیماری‌هایی نظیر دیابت نوع یک و فشار خون می‌شود. همچنین ریسک سندروم مرگ ناگهانی نوزاد را کاهش می‌دهد.
۴) وزن گیری متعادل: از آنجا که شیر مادر غذای کامل و سالمی برای نوزاد است باعث حفظ وزن مطلوب نوزاد می‌شود. نوزادانی که از شیر خشک تغذیه می‌کنند معمولا این تعادل وزن را نداشته و چاق می‌شوند.
۵) از مشکلات روانی آینده جلوگیری می‌کند: نوزاد در اوایل زندگی خود فاصله خیلی کمی از چشمان خود را می‌تواند ببیند. در شیردهی به دلیل فاصله کم نوزاد با مادر، عواطف و احساسات بین مادر و نوزاد منتقل شده و این مورد باعث خوش خلقی و کاهش ریسک مشکلات روانی آینده می‌شود.
۶) سایر فواید شیر مادر: برای رشد و تکامل تمامی دستگاه‌های بدن نوزاد مفید است. به عنوان نمونه از فواید شیر مادر برای چشم می‌توان دارا بودن ترکیباتی را دانست که باعث تامین مواد ضروری شبکیه و افزایش کیفیت بینایی می‌شود. همچنین از فواید شیر مادر برای پوست می‌توان به حفظ سلامت و درخشش پوست و مو، علاوه بر آن ترمیم بهتر زخم‌ها اشاره کرد.
مزایای شیردهی برای مادر چیست؟
شاید برایتان عجیب باشد ولی بدانید که شیردهی علاوه بر نوزاد، فوایدی برای مادر نیز دارد که در ادامه ذکر می‌کنیم.
۱) باعث کاهش وزن مادر می‌شود: برای فراهم کردن غذای کودک کالری مادر سوزانده شده و به این ترتیب با تولید شیر از وزن مادر کاسته می‌شود. معمولا این کاهش وزن بعد از سه ماه اول شیردهی شروع می‌شود.
۲) باعث بهبود و بازگشت رحم به حالت قبل از بارداری می‌شود: در دوران بارداری، رحم از اندازه کوچک خود خارج شده و کل فضای شکم را پر می‌کند تا جنین را در خود نگه‌دارد. پس از زایمان این رحم بزرگ، باید به حالت قبل بازگردد. اکسی توسین هورمونی است که به هنگام زایمان ترشح شده و باعث انقباضات رحمی و کاهش خونریزی حین زایمان می‌شود. این هورمون در دوران شیردهی نیز ترشح شده و باعث انقباضات رحمی می‌شود و در طی این انقباضات رحم کوچک شده و به حالت قبل خود برمی‌گردد.
۳) موجب کاهش خطر ابتلا به افسردگی مادر می‌شود: حدود ۱۵درصد از مادران بعد از زایمان، دچار افسردگی پس از زایمان می‌شوند. طبق مطالعات انجام شده مادرانی که به نوزاد خود شیر می‌دهند نسبت به مادرانی که شیر نمی‌دهند، کمتر به این نوع افسردگی دچار می‌شوند.
۴) باعث کاهش وقوع برخی بیماری‌ها در مادران می‌شود: جالب است بدانید همانطور که شیردهی نوزاد ریسک انواع بیماری‌ها را برای نوزاد کاهش می‌دهد، برای مادر نیز ریسک بروز انواعی از بیماری‌ها را کاهش می‌دهد. طبق مطالعات مادرانی که به نوزاد خود شیر می‌دهند کمتر دچار سرطان‌های پستان و تخمدان شده اند. همچنین ریسک بروز بیماری‌هایی نظیر فشارخون بالا، چربی خون بالا، بیماری‌های قلبی و دیابت نوع دو کاهش می‌یابد.
۵) باعث مدیریت زمان و کاهش هزینه‌ها می‌شود: با دادن شیر به نوزاد خود، مادر می‌تواند در هرزمان و مکانی کودک خود را سیر کند. همچنین با مشکلاتی از قبیل تهیه و آماده سازی شیرخشک مواجه نیست.
از چه زمانی شیر مادر تولید می‌شود؟
احتمالا در دوران بارداری تغییراتی در پستان‌ها حس کرده‌اید. تغییراتی چون متورم شدن، حساس شدن به لمس و تیرگی اطراف نوک سینه‌ها که نشان دهنده وقوع اتفاقاتی در پستان‌ها می‌باشد. تولید شیر مادر تقریبا از سه ماهه دوم دوران بارداری شروع شده و توسط هورمون پرولاکتین ساخته می‌شود. بنابراین پس از زایمان شیر در پستان‌ها وجود دارد و با مکیدن نوزاد خارج می‌شود. البته این شیر آغوز نام دارد که در ادامه توضیح می‌دهیم.
فواید اولین شیردهی به نوزاد(شیر آغوز)
پس از زایمان، به مدت دو تا پنج روز با مکیدن نوزاد شیری غلیظ و مایل به رنگ زرد خارج می‌شود که دارای پروتئین زیاد و چربی کم است. این شیر که آغوز نام دارد بسیار برای نوزاد مقوی بوده و تمامی مواد مغذی مورد نیاز را دارا می‌باشد. همچنین آغوز سرشار از آنتی بادی‌ها و پروتئین‌های سیستم ایمنی بوده و در روز‌های اول زندگی، نوزاد را از بیماری‌ها مصون می‌دارد. پس از دو تا پنج روز تولید شیر اصلی در مادر آغاز شده و دیگر آغوز تولید نمی‌شود.
“نگران شیردهی و تغذیه نوزاد خود هستید؟ همین حالا نوبت اینترنتی با متخصص زنان یا کارشناس مامایی رزرو کنید و با راهنمایی حرفه‌ای، بهترین شروع را برای سلامت فرزندتان رقم بزنید!”
علت کم بودن شیر مادر چیست
عده‌ای از مادران در روز‌های اول شیردهی نوزاد گمان می‌کنند شیر کمی برای نوزادشان دارند. این تردید معمولا نادرست است و ناشی از حساسیت زیاد مادران می‌باشد. ولی در برخی نیز این شیر واقعا کم بوده و باعث کاهش رشد در نوزاد می‌شود. در ادامه به نکاتی می‌پردازیم که نگرانی شما را در این رابطه به کل از بین می‌برد. اگر فرزند شما شیر ناکافی دریافت کند به سرعت عوارضی را نمایان می‌کند و شما را متوجه ناکافی بودن شیر می‌کند. اگر هریک از موارد زیر را در نوزاد خود دیدید احتمالا شیر شما کافی نیست.
۱) عدم افزایش وزن کافی در نوزاد: از نوزاد شما پس از تولد، قد و وزن اولیه‌ای محاسبه می‌شود. با استفاده از آن و توسط نموداری، باید مراحل رشد را تکمیل کند. اگر نوزاد شما مراحل این نمودار را به درستی طی نکرد یعنی شیر شما کافی نبوده و رشد ناقص است.
۲) گریه و بی‌قراری: اگر نوزاد شما تغذیه کاملی داشته باشد سرحال و پرانرژی بوده و مشکلی ندارد. اگر حس می‌کنید کودک شما زیادی گریه و بی‌قراری می‌کند احتمالا شیر شما کودک را سیر نمی‌کند.
۳) افزایش میل به شیر در طول روز: به‌طورکلی نوزادان هردوساعت یک بار شیر می‌خورند. اگر کودک شما بیشتر از این مقدار شیر می‌خورد احتمالا مقدار شیر کمی تولید می‌شود.
۴) کاهش میزان ادرار و مدفوع کودک: اگر کودک شما دفع ادرار یا مدفوع کمی داشته باشد، می‌تواند نشانه کمبود شیر مصرفی باشد.
در ادامه مواردی را ذکر می‌کنیم که باعث کاهش تولید شیر می‌شود.
۱) استرس و بی‌حوصلگی: استرس برخی مادران را از شیردهی درست بازمی‌دارد. لزوما خود استرس باعث کاهش تولید شیر نمی‌شود بلکه رفتار‌های حاصل از آن باعث عدم شیردهی درست می‌شود. به عنوان مثال مادر استرس انجام کاری را دارد و همین باعث می‌شود درست و کامل به نوزاد شیر ندهد. برخی مادران نیز به دلیل بی حوصلگی و بی‌خوابی شیردهی نوزاد را پشت گوش می‌اندازند و همین موضوع باعث کاهش تولید شیر در مادران می‌شود.
۲) ناکافی بودن غده‌های ترشح کننده شیر: در برخی مادران غده‌های ترشح کننده شیر به مقدار کمتری وجود دارد که این موضوع طبیعی بوده و همین باعث عدم تولید شیر کافی در این افراد می‌شود. این مادران باید رژیم غذایی درست داشته و مکمل‌هایی را مصرف کنند تا مقدار تولید را افزایش داده و نوزاد را کامل سیر کنند. البته قابل ذکر است که با گذشت زمان این غده‌ها بیشتر شده و تولید شیر افزایش می‌یابد.
۳) انجام جراحی‌های زیبایی پستان: امروزه با پیشرفت علم و تکنولوژی، جراحی‌های زیبایی نیز افزایش یافته است. جراحی‌های زیبایی پستان، اعم از بزرگ کردن، کوچک کردن یا پروتز پستان، از آن جهت که باعث آسیب بافت و مجاری‌های شیر می‌شود می‌تواند باعث کاهش تولید شیر شود.
۴) بیماری‌های غدد و عدم تناسب هورمون‌ها: درصورت وجود بیماری‌های غده تیروئید یا هیپوفیز و یا تخمدان پلی کیستیک تعادل هورمون‌ها بهم ریخته و به طبع آن تولید شیر کاهش می‌یابد. اگر متوجه این موضوع شدید به پزشک متخصص مراجعه کنید تا با درمان مشکل، ساخت شیر به‌صورت نرمال انجام پذیرد.
۵) مصرف داروهای ضدبارداری: این داروها عوارض زیادی دارند و توصیه می‌شود حدالامکان مصرف نکنید. اگر شما از این قرص‌ها استفاده می‌کنید و متوجه کاهش شیر شده‌‌اید با مشورت پزشک اقدام به قطع مصرف کنید. چرا که با قطع مصرف این داروها، تولید شیر به حالت نرمال می‌رسد.
۶) عدم شیردهی نوزاد در شب: ندادن شیر در شب علاوه بر سیر نکردن نوزاد باعث کاهش تولید شیر می‌شود. پس توصیه می‌شود در طول شب نیز به کودک خود شیر بدهید.
۷) روش نادرست شیر دادن: معمولا خانم‌های جوان که برای اولین بار مادر شدن را تجربه می‌کنند اصول شیردهی به نوزاد را نمی‌دانند و همین موضوع باعث کاهش تولید شیر می‌شود. باید دقت کنید که نوک پستان به طور کامل و صحیح در دهان نوزاد قرار گیرد و همچنین نوزاد عمل مکیدن را انجام داده و شیر درون دهانش قرار بگیرد. مشکلاتی همچون شکاف لب، گره دهانی و مشکلات فک می‌تواند باعث عدم مکیدن درست در نوزاد شود.
۸) عدم تخلیه کامل پستان: گاهی به دلایلی همچون زخم شدن نوک پستان و درد حاصل از آن مادر به نوزاد شیر نمی‌دهد. همچنین عدم مکیدن درست نوزاد باعث تجمع شیر در پستان می‌شود. در این موارد شیر از پستان تخلیه نمی‌شود و به سبب آن تولید شیر کاهش می‌یابد.
۹) نداشتن رژیم غذایی مناسب: در زمان شیردهی نوزاد، مادر علاوه بر تامین غذای خود باید غذای کودک را نیز تامین کند. بنابراین هرگونه کاستی در رژیم غذایی باعث کاهش تولید شیر خواهد شد.
بهترین زمان و تعداد دفعات شیردهی به نوزاد
با اولین دیدار با فرزند خود در اتاق زایمان می‌توانید شیردهی نوزاد را شروع کنید. این شیر که آغوز نام دارد همانطور که گفته شد بسیار مقوی و کامل است. پس از آن شیردهی را باید چندین بار در طول شبانه روز انجام دهید تا نوزادتان سیر رشد طبیعی را طی کند. هرچه شیر بیشتری به کودک بدهید با تحریک اعصاب آن ناحیه، تولید نیز بیشتر خواهد شد و نگران کمبود آن نباشید. به‌طورکلی شما باید بین هشت تا دوازده بار در طول شبانه روز به فرزندتان شیر دهید. زمان شیردهی نیز با توجه به علامت‌هایی که نوزاد نشان می‌دهد مثل جستجوی پستان یا مکیدن انگشتان مشخص می‌شود.
مواد غذایی شیرافزا در دوران شیردهی
با رعایت نکاتی همچون عدم مصرف دخانیات، استراحت و خواب کافی، شیردهی مرتب و ماساژ دادن سینه تا حدودی می‌توانید تولید شیر را افزایش دهید. همچنین تغذیه نقش مهمی در ساخت شیر دارد. در ادامه مواردی را ذکر می‌کنیم که با مصرف آنان افزایش قابل توجهی در را در مقدار شیر خود تجربه می‌کنید.
۱) آب: دقت شود که برای تولید شیر به آب نیاز است و مقدار کم آب مصرفی باعث کاهش تولید می‌شود. پس سعی کنید به‌طور روتین و به مقدار زیاد آب مصرف کنید تا تولید شیر افزایش یابد.
۲) مارچوبه: مارچوبه گیاهی با خواص زیاد است که در طب سنتی استفاده بالایی دارد. این گیاه دارای مقادیری از ویتامینها بوده همچنین دارای فیبر زیادی نیز می‌باشد. مصرف آن در دوران شیردهی نوزاد به علت تحریک هورمون‌های تولید کننده شیر، باعث افزایش تولید شیر خواهد شد. برای مصرف آن می‌توانید آن را با شیر جوشانده و به شکل نوشیدنی میل کنید.
۳) رازیانه: مصرف این گیاه نیز باعث افزایش شیر مادر می‌شود. دانه رازیانه هضم آسانی دارد و از این جهت در نوزاد نیز سبب کاهش دردهای کولیکی و هضم راحت می‌شود. برای مصرف آن می‌توانید دانه‌های رازیانه را به شیر یا چای افزوده و نوش جان کنید. همچنین می‌توانید دانه‌ها را خالی میل کنید و تاثیرش را متوجه شوید.
۴) جو دوسر: این ماده غذایی نیز باعث افزایش تولید شیر می‌شود. جو دوسر سرشار از فیبر بوده و هضم آسانی دارد. همچنین شما به آسانی می‌توانید آن را با آب یا شیر مخلوط کرده و میل کنید. اگر طعم این ماده غذایی برای شما خوشایند نیست، می‌توانید از کیک‌های حاوی جو دوسر استفاده کنید.
۵) سیر: برخلاف تصور مصرف سیر باعث افزایش کیفیت و تولید شیر می‌شود. توصیه می‌شود سیر را به وعده‌های غذایی خود بیافزایید. برای این کار شما می‌توانید سیر را به روش‌های مختلف در غذای خود به کار ببرید. به عنوان مثال در سوپ خود می‌توانید از سیر سرخ شده استفاده کنید که علاوه بر خاصیت آن، طعم لذیذی نیز به سوپ می‌دهد.
۶) برنج قهوه‌ای: برنج قهوه‌ای یکی دیگر از شیرافزاها بوده که دارای خاصیت‌های زیادی نیز می‌باشد. توصیه می‌شود برنج قهوه‌ای را جایگزین برنج سفید کنید تا از فواید آن بهره‌مند شوید. با مصرف برنج قهوه‌ای انرژی و کالری متناسبی دریافت می‌کنید.
۷) دانه زیره: یکی دیگر از مواد شیرافزا زیره بوده که می‌توانید آن را به رژیم غذایی خود اضافه کنید. برای مصرف دانه زیره می‌توانید آن را با شیر یا آب ترکیب کرده و میل کنید.
۸) کنجد: کنجد یک ماده غذایی سرشار از کلسیم بوده و مصرف آن علاوه بر افزایش تولید شیر و کیفیت آن، باعث رشد کودک می‌شود.
۹) اسفناج: توصیه می‌شود سبزیجات با برگ سبز را به‌علت دارا بودن انواع ویتامینها و مواد معدنی، در رژیم غذایی خود داشته باشید. یکی از سبزیجات مفید اسفناج می‌باشد. اسفناج دارای آهن، کلسیم و انواعی از ویتامینها بوده و مصرف آن باعث افزایش تولید شیر و همچنین افزایش کیفیت آن، می‌شود. برای مصرف می‌توانید آن را به سوپ یا ماست اضافه کنید و میل کنید.
۱۰) تخم کتان: بذر کتان نیز سرشار از مواد آنتی اکسیدان و فیبر است و باعث افزایش تولید شیر می‌شود.
۱۱) شیرگاو: شیرگاو دارای کلسیم و پروتئین بوده باعث افزایش تولید شیر می‌شود. مصرف روزانه شیر در دوران شیردهی نوزاد توصیه می‌شود.
سوالات متداول
در دوران شیردهی نوزاد اگر بعد از مصرف غذا یا خوراکی خاصی متوجه شدید کودک شما از خوردن شیر صرفه‌نظر می‌کند احتمالا آن ماده باعث تغییر طعم شیر شما شده است. در ادامه مواردی را که باعث طعم بد شیر می‌شود ذکر کرده‌ایم. ۱) مشروبات الکی ۲) مارچوبه ۳) غذاهایی با ادویه زیاد و تند ۴) غذاهای دریایی ۵) دخانیات ۶) سیر ۷) پیاز ۸) برخی داروها ۹) کلم بروکلی یا کلم ۱۰) قهوه
طبق مطالعات انجام شده نوزاد باید تا شش ماهگی از شیر مادر تغذیه شود و پس از آن می‌توان غذاهای جامد به آن داد. البته شیردهی نوزاد می‌تواند تا دوسالگی در کنار غذا دادن ادامه یابد. برای قطع شیردهی این کار را باید به مرور زمان انجام دهید تا نوزاد آمادگی لازم را کسب کند. برای این کار در ابتدا حذف یک وعده شیردهی در روز سپس دووعده و به همین ترتیب پیش بروید تا کودک به نخوردن شیر و خوردن غذاهای دیگر، عادت کند.
تیم تحریریه ایزی مد
از پزشکان و متخصصین حوزه سلامت، مترجمان و نویسندگان با تجربه حوزه پزشکی تشکیل شده است تا با تولید محتوای مناسب و به روز پزشکی مبتنی بر منابع علمی معتبر یاری رسان عموم مردم ایران و سلامتجویان باشد.
