تایید شده توسط پزشکان متخصص ایزی مد
محتوای این مقاله صرفا برای افزایش آگاهی شماست. قبل از هرگونه اقدام با پزشکان ایزی مد مشورت کنید
افتادگی پلک یا پتوز، میتواند زیبایی و شادابی یک چهره را از بین ببرد و این برخلاف میلی است که به صورت طبیعی در همه انسانها وجود دارد. البته نگرانیها در مورد این مشکل تنها به زیبایی ختم نشده و در مواردی حتی بینایی فرد درگیر میشود. درمان افتادگی پلک به بیمار کمک میکند تا زیبایی صورت و حتی بینایی بیمار بازیابی شود. احتمالا سوالات در مورد این بیماری در ذهن شما شکل گرفته است. از عوامل ایجاد و علائم گرفته تا جراحی افتادگی پلک که جزو درمانهای اصلی این مشکل است. در این مطلب قصد داریم به صورت جامع به بررسی همه این موارد بپردازیم. پس حتما در ادامه مطلب همراه ما باشید.
افتادگی پلک( پتوزیس) چیست؟
با گذشت زمان، پوست خاصیت ارتجاعی خود را از دست داده و عضلات هم ضعیفتر میشوند. همین تغییرات میتوانند منجر به مشکلات متعددی از جمله افتادگی پلک یا پتوز شوند. بیشتر افراد به طور دقیق نمیدانند که پتوزیس چیست و چگونه میتوان آن را درمان کرد. در این حالت، پلکهای بیمار، پایینتر از حالت طبیعی خود قرار میگیرند که همیشه این شرایط به وضوح قابل مشاهده نیست، به خصوص اگر پتوز خفیف باشد. در حالت عادی، مردمک و بخش زیادی از قسمت رنگی چشم باید دیده شوند. اگر به هر دلیلی پلک بالایی این قسمتها را پوشش دهد، افتادگی پلک تایید میشود. این تغییر، بیشتر از هر چیزی باعث تاثیر بر زیبایی و جوانی چهره میشود.
چه کسانی در معرض افتادگی پلک قرار دارند؟
افتادگی پلک تنها در گروه سنی افراد مسن دیده نمیشود و در صورت وجود عوامل خطر، هر گروه سنی حتی کودکان هم میتوانند درگیر شوند. اما عمدتا این مشکل در افراد با سن بالا دیده میشود. مالش بیش از حد چشم، قرارگیری در معرض نور آفتاب، سابقه جراحیهای قبلی در ناحیه چشم مانند لیزیک یا آب مروارید و همچنین جراحیهای ناحیه سر و گردن، نشان میدهند که احتمالا در سنین بالا بیشتر به درمان افتادگی پلک، نیاز پیدا خواهید کرد.
علاوه بر این، وجود بیماریهای ارثی مشابه در خانواده، نشان میدهد که کودکان و نوزادان آن خانواده میتوانند در معرض این مشکل باشند. افتادگی پلک در کودکان، میتواند همراه با علائمی دیگری باشد که در این شرایط جراحی ضرورت پیدا میکند.
چه عواملی باعث افتادگی پلک میشود؟
علائم افتادگی پلک، بیشتر در سنین بالا دیده میشود، چون در این سنین هم عضلات تحلیل میروند و هم تغییرات بافتی مختلفی، ایجاد میشود. یکی از این تغییرات، شل شدن پوست است که به دنبال از دست رفتن خاصیت ارتجاعی ایجاد میشود. در این حالت طبیعی است که پلک کشیده شده و در ناحیهای پایینتر از حالت طبیعی خود بگیرد. تجمع چربی هم دلیل دیگری است که باعث سنگین شدن پلک و افتادگی آن میشود.
اما همه علل افتادگی پلک، محدود به تغییرات بافتی در سنین بالا نیست. این علل باعث ایجاد پتوز در سنین پایینتر میشوند. هرگونه آسیب به عصب یا عضلات بالابرنده پلک، نتیجه مشابهی ایجاد میکنند. آسیب به عصب میتواند ناشی از ۱. ضربه ۲.جراحیهای صورت گرفته در سر و گردن ۳. تومورهای موضعی در نتیجه پلک ۴. مشکلات مادرزادی باشد. همچنین عضلات هم میتوانند در اثر ۱. اختلال در خونرسانی ۲. ضربه و موارد مشابه، آسیب ببینند. گاهی نه خود عضله و نه عصب، بلکه محل اتصال و ارتباط عصب و عضله درگیر میشود. بیماری میاستنی گراویس از جمله این بیماریها است که با افتادگی پلک خود را نشان میدهد. همه علل بررسی شده تا اینجا، به صورت اکتسابی هستند، به این معنا که در طول زندگی ایجاد میشوند. اما پتوز میتواند به صورت مادرزادی و در اثر جهشهای ژنتیکی هم ایجاد شود. پس این بیماری میتواند طیف وسیعی از علل جدی مانند تومورها تا علل طبیعی مانند سن و تغییرات ناشی از آن، داشته باشد.
پتوزیس( افتادگی پلک) چه علائمی دارد؟
افتادگی پلک میتواند دلایل زیادی داشته باشد و به همین دلیل، این بیماری ممکن است با طیف گستردهای از علائم، همراهی داشته باشد. یکی از اصلیترین علائم افتادگی پلک، حالت غیر طبیعی پلکها در یک یا هر دو چشم است. معمولا متخصصان، افتادگی بیش از یک میلیمتر را به عنوان پتوز تشخیص میدهند. در این حالت، بخش عمدهای از قسمت رنگی چشم، با پلک پوشیده شده و حتی در موارد شدید، پلک تا جلوی مردمک هم کشیده میشود. در مقایسه بیمار با یک فرد طبیعی، این تفاوتها بهتر خود را نشان میدهند، البته گاهی افتادگی پلک به اندازهای خفیف است که به راحتی تشخیص داده نمیشود. معمولا تغییرات گفته شده با درد همراه نیست، اما در گروه اندکی از بیماران، درد در اطراف چشم احساس میشود.
در موارد افتادگی شدید پلک که با اختلال در میدان بینایی همراه است، ممکن است بیمار برای دید بهتر، سر خود را به عقب ببرد یا اینکه حالت ابروهای خود را تغییر دهد. این حرکات نشان میدهند که بیمار، میدان دید کامل و طبیعی خود را از دست داده است و احتمالا به درمانهای جدیتر نیاز دارد.
اما همراه این علائم، ممکن است نشانههای دیگری هم دیده شود که بیشتر ناشی از مشکل زمینهای در بیمار است. برای مثال در گروهی از بیماران با افتادگی پلک مادرزادی، این افتادگی با باز کردن دهان یا حرکت فک به جلو، از بین میرود. این علائم نشان میدهند که عضلات بالابرنده پلک، به صورت نابهجا از یک عصب اشتباه، عصبدهی میشوند. توجه به علائم همراه، میتواند در تمایز و تفکیک علل افتادگی پلک، به پزشک کمک کنند.
آیا افتادگی پلک بر بینایی تاثیر دارد؟
افتادگی پلک، تنها بر زیبایی چهره تاثیر نمیگذارد. در مواردی این مشکل، میتواند در دید فرد هم اختلال ایجاد کند. افتادگی پلک و مشکلات بینایی، از جمله علائم آزاردهندهای هستند که باعث مراجعه بیمار به پزشک میشوند. البته قرار نیست در همه بیماران، میدان بینایی و دید مختل شود. این موضوع تا حد زیادی به شدت درگیری در پلک، وابسته است. در گروهی، افتادگی تنها جنبه زیبایی دارد، اما اگر همین افتادگی شدت پیدا کند و باعث درگیری مردمک شود، میدان بینایی بیمار درگیر میشود. حتی در مواردی مانند پتوز مادرزادی، امکان تنبلی چشم در صورت عدم درمان مناسب هم وجود دارد. در حقیقت درمان افتادگی پلک، تنها هدف زیبایی ندارد و در در گروهی از بیماران، این درمان به حل مشکلات بینایی بیمار هم کمک میکند.
انواع افتادگی پلک کدامند؟
برخلاف تصور، افتادگی پلک فقط مخصوص افراد مسن نیست و این مشکلی است که میتواند حتی در بدو تولد هم دیده شود! انواع افتادگی پلک میتوانند افراد در سنین مختلف را به لحاظ زیبایی یا اختلال در بینایی، درگیر کنند. به لحاظ کلی، افتادگی به دو دسته تقسیم میشود که در ادامه، مورد بررسی قرار میگیرند.
افتادگی پلک اکتسابی
علائم افتادگی پلک اکتسابی، در زمان تولد وجود ندارد و این مشکل در آینده به دلایل مختلفی خود را بروز میدهد. شایعترین حالت، افزایش سن و تغییرات ایجاد شده به دنبال آن است. پوست پلک، جزو نازکترین پوستهای بدن است که به راحتی در اثر تغییر یافت، دچار افتادگی میشود. درگیری عصب، عضله و یا تاندونهای مرتبط با بالا بردن پلک، هر کدام به شکلی میتوانند پتوز اکتسابی را ایجاد کنند.
افتادگی پلک مادرزادی
افتادگی پلک در کودکان و نوزادان، میتواند دلیل مادرزادی داشته باشد. در این شرایط نوزاد از همان ابتدا، با افتادگی پلک به صورت یک یا دو طرفه، متولد میشود. جهشهای ژنتیکی میتوانند روند تکامل عضلات بالابرنده پلک را از مسیر صحیح خارج کرده و به این ترتیب، پتوز ایجاد کنند. در نوزادان با این مشکل، افتادگی پلک با نگاه به بالا، بیشتر میشود و میتوان همزمان، تاخیر در پایین آوردن پلک در نگاه به پایین هم مشاهده کرد. همانطور که اشاره شد، انواع افتادگی پلک میتوانند بسته علل مختلف در هر سنی ایجاد شوند و به همین دلیل نمیتوان آن را محدود به پیری یا دوره خاصی از زندگی کرد.
آیا افتادگی پلک بدون جراحی درمان میشود؟
جراحی افتادگی پلک، موثرترین روش برای درمان این بیماری است. اما این درمان لزوما برای همه بیماران ضرورت ندارد. گروهی از بیماران به دلیل خطرات جراحی یا هزینههای آن، به دنبال درمانهای غیر جراحی میروند. اما سوال اصلی این است که آیا افتادگی پلک بدون جراحی هم قابل درمان است؟
روشهای درمان افتادگی پلک بدون جراحی، بیشتر برای بیمارانی هستند که شدت افتادگی در آنها بالا نیست. پزشک ممکن است در این شرایط برای اجتناب از عوارض جراحی، به سراغ 1. تزریق بوتاکس 2. فیلر 3. لیزر درمانی و یا 4.قطرههای چشمی برای انقباض عضلات بالابرنده پلک برود. این روشهای همگی عوارض بسیار کمی دارند، اما در اغلب آنها، نتایج ماندگاری زیادی ندارد و به همین دلیل نیاز به ادامه درمان است.
آیا ورزشهای خاصی میتواند به درمان افتادگی پلک کمک کند؟
در سالهای اخیر، بحث ورزش و درمانهای غیر تهاجمی برای درمان افتادگی پلک بسیار داغ شده است. هدف اصلی این تمرینات، تقویت عضلات بالا برنده پلک است تا به این شکل، افتادگی کاهش پیدا کند. اما برای بسیاری از بیماران سوال است که آیا این ورزشها میتوانند در بهبود بیماری تاثیر داشته باشند یا اینکه تنها تبلیغات بوده و با هدف جذب مخاطب رواج پیدا کردهاند؟
قبل از هر چیز باید انتظار واقعبینانه نسبت به این ورزشها داشته باشیم. همانطور که اشاره شد، افتادگی پلک میتواند دلایل زیادی داشته باشد که یکی از آنها، ضعف عضلات بالابرنده پلک است. این ضعف میتواند ناشی از تجمع چربی و یا آسیبهای عصبی باشد که طی آنها عضله به خوبی پیام انقباض را دریافت نمیکند. نمیتوان انتظار داشت که در موارد آسیب عصب و یا تجمع چربی یا پوست اضافه، افتادگی تنها با تمرین و ورزش بهبود پیدا کند.
البته در موارد ضعف عضلات پلک، میتوان تا حدودی انتظار بهبودی به دنبال انجام ورزشهای خاص را داشت، اما بازهم هنوز به صورت دقیق مشخص نیست که آیا نقص ایجاد شده به طور کامل درمان میشود یا خیر. شواهد پزشکی کمی در مورد اثربخشی رفع افتادگی پلک با ورزش وجود دارد و به همین دلیل، نمیتوان با قاطعیت در مورد این درمان صحبت کرد.این طبیعی است که بیماران به دنبال روشهای کمخطر باشند، اما به هر حال از نظر علمی نمیتوان چندان انتظار داشت که افتادگی با ورزش به صورت قطعی درمان پیدا کند.
چه زمانی نیاز به درمان جراحی افتادگی پلک است؟
همانطور که اشاره شد، جراحی افتادگی پلک برای همه بیماران ضرورت ندارد. این بیماری بیش از هر چیزی دیگری، زیبایی چهره فرد را تغییر میدهد. پس اگر خود فرد با این موضوع مشکلی نداشته باشد، عمدتا نیاز به جراحی پیدا نخواهد کرد. البته در همه بیماران، عارضه پتوز تنها مربوط به جنبههای زیبایی صورت نمیشود. اگر افتادگی پلک به حدی شدید شود که باعث اختلال در دید فرد شود، جراحی ضرورت پیدا میکند.
قبل از همه اینها، شرایط سلامتی بیمار هم در نظر گرفته شود. پزشک بسته به شدت بیماری و شرایط سلامتی، زمان و نحوه درمان مناسب را انتخاب میکند. معمولا اگر بیمار شرایط لازم برای انجام جراحی را نداشته باشد، این کار تا زمان مناسب به تعویق میافتد. همه چیز در مورد زمان و درمان مناسب به نظر پزشک بستگی دارد، به همیندلیل منطقیترین کار، مشورت با یک متخصص مجرب است.
پس از جراحی افتادگی پلک چه مراقبتهایی لازم است؟
مراقبتهای بعد از جراحی افتادگی پلک با هدف حفظ و ماندگاری نتایج عمل و جلوگیری یا کاهش ایجاد عوارض، توصیه میشوند، به همین دلیل باید به دقت رعایت شوند. اما این مراقبتها چه هستند؟
- احساس درد پس از عمل طبیعی است. اگر این درد شدید باشد، میتوانید از مسکنهای تجویز شده توسط متخصص خود استفاده کنید
- باید دستورالعملهای مراقبت از زخم و مصرف آنتی بیوتیکها را طبق دستور پزشک جلو ببرید، در غیر این صورت احتمال عفونت و التهاب در ناحیه پلک بیشتر میشود
- تا یک هفته پس از جراحی افتادگی پلک، از انجام ورزشهای سخت . بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید. بهتر است برای استراحت، سر خود را بالاتر از سطح بدن قرار بدهید و به پهلو نخوابید
- تورم، درد و اشک ریزش در روزهای اول طبیعی هستند و به همین دلیل نباید نگران آنها باشید. میتوانید برای کاهش تورم، از کمپرس یخ و دستورات دیگر پزشک استفاده کنید
- معمولا شستشو و انجام حمام در روزهای اول، منع میشود. همچنین از انجام آرایش چشم تا بهبودی نسبی باید خودداری شود
با رعایت نکات گفته شده، دوره نقاهت درمان افتادگی پلک، کاهش پیدا کرده و میتوانید در زمان کوتاهتری، سلامتی چشمان خود را بازیابی کنید
تیم تحریریه ایزی مد
از پزشکان و متخصصین حوزه سلامت، مترجمان و نویسندگان با تجربه حوزه پزشکی تشکیل شده است تا با تولید محتوای مناسب و به روز پزشکی مبتنی بر منابع علمی معتبر یاری رسان عموم مردم ایران و سلامتجویان باشد.