تایید شده توسط پزشکان متخصص ایزی مد
محتوای این مقاله صرفا برای افزایش آگاهی شماست. قبل از هرگونه اقدام با پزشکان ایزی مد مشورت کنید
جراحی کاتاراکت یا آب مروارید، درمانی موفق و نسبتا کم‌خطر برای بیماری آب مروارید است که می‌تواند کیفیت بینایی در بیماران را تا حد زیادی بهبود بدهد. اگر در سن بالای ۶۵ هستید و احساس تاری دید، کاهش دید شبانه، حساسیت به نور و یا تغییر مداوم شماره چشم دارید، احتمالا به بیماری آب مروارید مبتلا شده‌اید و ممکن است پزشک بسته به شرایط، این عمل را به شما پیشنهاد کند. معمولا بیماران قبل از انجام جراحی، با پرسش‌های زیادی مواجه می‌شوند. نحوه انجام جراحی کاتاراکت چشم چگونه است و چه عوارضی در پی دارد؟ اقدامات لازم قبل از عمل چه هستند و چه زمانی برای انجام این کار بهتر است؟ این طبیعی است که در مورد عمل چشم خود کنجکاو شوید. توصیه می‌کنیم حتما در ادامه مطلب همراه ما باشید تا به خوبی با این درمان آشنا شوید.
عمل آب مروارید چشم چیست و چگونه انجام می‌شود؟
با افزایش سن، تغییرات مختلفی در بدن ایجاد می‌شوند که ممکن است یکی از آن‌ها، تغییر در بافت و ترکیب عدسی باشد. این موضوع می‌تواند باعث کدر شدن این بخش از چشم و تاثیر بر بینایی بیمار شود. البته لزوما آب مروارید در سنین بالا رخ نمی‌دهد. در برخی افراد به علت بیماری مادرزادی و یا عوامل دیگر، این تغییرات بسیار زودتر شروع می‌شوند. جراحی کاتاراکت چشم، از شایعترین جراحی‌های چشم‌پزشکی است که برای درمان آب مروارید، توصیه می‌شود.
در این شیوه، پزشکان عدسی دارای کدورت را خارج کرده و به جای آن یک عدسی مصنوعی و شفاف قرار می‌دهند. این جایگزینی، نقص ایجاد شده را درمان کرده و به بازگشت قدرت بینایی بیمار، کمک می‌کند. روش‌های مختلفی برای تعویض عدس در آب مروارید وجود دارد. در جدیدترین تکنیک‌ها، سعی می‌شود تا جای ممکن برش و جراحت کمتری ایجاد شود که این ویژگی به بهبود نتایج و عوارض جانبی عمل کمک زیادی کرده است. در ادامه در مورد اینکه این تکنیک‌ها چه هستند و به چه شیوه‌ای، انجام می‌شوند، بیشتر صحبت خواهیم کرد.
آب مروارید چگونه تشخیص داده می‌شود؟
آب مروارید معمولا بر اساس علائم بالینی بیمار و معاینه چشم تشخیص داده می‌شود. سن، سابقه بیماری و شرح حال بیمار هم در تشخیص، مهم هستند. به طور کلی آب مروارید بیماری است که به مرور پیشرفت می‌کند، از این‌رو ممکن است در ابتدا بیمار بدون علامت و یا با علائم خفیف باشد. پزشکان براساس همین علائم، در مورد انجام جراحی کاتاراکت یا آب مروارید، تصمیم‌گیری می‌کنند.
کدر شدن عدسی باعث می‌شود تا بیماران اغلب با یک یا تعداد بیشتری از شکایات زیر به پزشک مراجعه کنند؛
- تاری دید و کاهش دید شبانه
- حساسیت به نور
- تغییر مداوم شماره چشم
- وجود دوبینی در یک چشم
- بیمار برای انجام فعالیت‌های خود به نور بیشتری نیاز خواهد داشت
- احساس وجود هاله در مشاهده به چراغ
وجود علائم گفته شده به همراه سن بالای ۶۵ سال و یا سابقه بیماری‌های مادرزادی، باعث شک اولیه به بیماری می‌شود. در این شرایط عمدتا پزشکان، انجام معاینه و بررسی‌های تخصصی‌تر چشم را در دستور کار قرار می‌دهند. معمولا در قدم اول پزشک با استفاده از دستگاه اسلیت لامپ، به سراغ بررسی ساختارهای جلویی چشم و به خصوص عدسی می‌رود. بسته به پیشرفت بیماری، ممکن است قسمت‌های خاصی از عدسی دچار کدورت شده باشند.
هم‌چنین احتمالا پزشک ساختارهای داخلی‌تر چشم مانند شبکیه را هم برای رد علل دیگر بررسی می‌کند. قبل از این معاینه، از قطره‌های گشاد‌کننده مردمک استفاده می‌شود تا راحت‌تر بخش‌های عمقی دیده شوند. ارزیابی فشار چشم، یکی دیگر از معاینه‌هایی است که ممکن است درخواست شود. در نهایت، وضعیت بینایی و شماره چشم بیمار مورد بررسی قرار می‌گیرد. پزشک بر اساس مجموعه این عوامل، بیماری را تشخیص می‌دهد و بر اساس شدت، به بیمار انجام جراحی کاتاراکت با لیزر و یا روش‌های درمانی دیگر را توصیه می‌کند.
چقدر بعد از تشخیص آب مروارید باید عمل کنیم؟
معمولا همه بیماران در یک مرحله مشخص از بیماری به پزشک مراجعه نمی‌کنند. در گروهی از بیماران ممکن است مراجعه به اندازه‌ای دیر شود که عمل اورژانسی و سریع ضرورت پیدا کند. البته این شرایط چندان معمول نیست، چون بیشتر افراد پس از علامت‌دار شدن برای بررسی‌های دقیق‌تر به پزشک مراجعه می‌کنند، اما حتی در این گروه هم همه آن‌ها شرایط یکسانی ندارند. جراحی کاتاراکت چشم، درمان اصلی این بیماری است که برای همه بیماران در شرایط اورژانسی و فوری ضرورت ندارد.
در مواردی که بیمار دارای علائم خفیف بوده و آب مروارید تاثیر چندانی بر کیفیت زندگی وی نگذاشته، انجام ویزیت و چکاپ منظم در آینده به جای جراحی، توصیه می‌شود. این گروه از بیماران ممکن است در آینده به دلیل پیشرفت بیماری، به جراحی نیاز پیدا کنند. اما نمی‌توان به صورت دقیق مشخص کرد که این زمان کی است. عمدتا پزشکان، به افرادی که دارای علائم خفیف هستند روش‌های درمانی دیگر و پیگیری را پیشنهاد می‌دهند.
در ویزیت‌های مجدد، ممکن است نظر پزشک با توجه به شرایط بیمار به جراحی تغییر پیدا کند. ضمنا باید توجه داشت که جراحی تا حد زیادی به شرایط سلامتی بیمار هم بستگی دارد. گاهی ممکن است به دلیل بیماری و یا مصرف دارویی خاص، جراحی امکان‌پذیر نباشد. اغلب در این شرایط، انجام عمل تا ثابت شدن شرایط بیمار به تاخیر می‌افتد.
پس باید اشاره کنیم که نمی‌توان به طور دقیق مشخص کرد که بیماران به چه فاصله پس از تشخیص آب مروارید، به عمل نیاز پیدا خواهند کرد. این موضوع تا حد زیادی به نظر پزشک بستگی دارد، به همین‌دلیل بهتر است در مورد بهترین زمان برای عمل آب مروارید با پزشک خود مشورت کنید.
چگونه برای عمل آب مروارید آماده شویم؟
معمولا جراحی کاتاراکت یا آب مروارید، عمل دشواری نیست، اما با این حال نیاز است که مانند همه جراحی‌های دیگر، برای آن آماده شوید و نکات لازم را رعایت کنید. اما این نکات چه هستند و چگونه باید برای جراحی آماده شویم؟
- استفاده از لنزهای تماسی به فاصله حداقل سه روز قبل از جراحی ممنوع است و در این زمان باید بیمار به سراغ استفاده از عینک برود
- صبح روز جراحی، باید صورت خود را با آب و صابون بشویید. آرایش صورت و به خصوص چشم‌ها و یا استفاده از هرگونه کرم، لوسیون و عطر قبل از جراحی ممنوع است
- بهتر است حداقل 12 ساعت قبل از عمل ناشتا باشید و چیزی مصرف نکنید
- حتما قبل از عمل با پزشک خود در مورد داروهای مصرفی و شرایط سلامتی‌تان صحبت کنید. احتمالا با نظر پرشک، مصرف داروهای ضد انعقاد خون مانند آسپرین به فاصله چند روز تا عمل، قطع شود.
- کنترل قند و فشار خون قبل از جراحی کاتاراکت چشم ضروری بوده و به همین دلیل باید دقت بیشتری در مصرف داروهای مربوطه، داشته باشید.
- معمولا قبل از عمل، مصرف داروهای آنتی بیوتیک و یا ضد التهاب برای پیشگیری از عوارض عمل توصیه می‌شود. حتما این داروها را طبق دستور، مصرف کنید.
عمل آب مروارید چشم چگونه انجام می‌شود؟
عمل آب مروارید، روشی نسبتا کم‌خطر است که معمولا عارضه جانبی جدی بر جای نمی‌گذارد. همان‌طور که اشاره شد، این عمل با هدف جایگزینی عدسی کدر با یک عدسی شفاف انجام می‌شود. انواع روش‌های عمل کاتاراکت عمدتا شامل سه روش ۱. جراحی فیکوامولسیفیکاسیون ۲. جراحی کاتاراکت با لیزر فمتوسکند و ۳. جراحی خارج کپسولی می‌شوند. دو تکنیک اولی یعنی فیکو و لیزر معمولا عوارض جانبی کمتری ایجاد می‌کنند، چون در حین عمل برش‌های کوچک و دقیق‌تری در آن‌ها ایجاد می‌شود. بیشتر مواقع ترجیح پزشکان استفاده از همین تکنیک‌ها است، اما گاهی شرایط بیمار به شکلی است که روش سوم ترجیح داده می‌شود.
در روش‌های گفته شده، اغلب از بیهوشی استفاده نمی‌شود و در عوض به صورت موضعی ناحیه جراحی، بی‌حس می‌شود. در مواردی که بیمار بی‌قرار است، ممکن است پزشک از داروهای آرامبخش استفاده کند که باعث می‌شود بیمار در حین عمل بیدار اما گیج باشد. پس از آماده‌سازی‌‌های اولیه، برش‌های مختلفی برای دسترسی به عدسی ایجاد می‌شود. سایز و تعداد این برش‌ها به نوع جراحی بستگی دارند. در نهایت عدسی با استفاده از امواج اولتراسوند و یا روش‌های دیگر، خرد شده و خارج می‌شود. برای گروهی از بیماران به جای عدسی خارج شده، عدسی مصنوعی و شفاف قرار داده می‌شود. اما در گروهی از بیماران، این کار ممکن نیست که به جای آن سعی می‌شود از لنزهای تماسی اصلاحی، برای ایجاد دید مناسب، استفاده شود.
عمل آب مروارید چشم چقدر طول می‌کشد؟
بسیاری از بیماران پس از پیشنهاد پزشک به انجام جراحی کاتاراکت یا آب مروارید، به دنبال آگاهی از جزئیات عمل خود می‌روند. یکی از جزئیاتی که معمولا برای آن‌ها مهم است، مدت زمان این جراحی است. عمل آب مروارید، جراحی به نسبت سبکی است و همان طور که اشاره شد، بدون نیاز به بیهوشی صورت می‌گیرد. روش‌های استفاده شده برای اصلاح کدورت عدسی، امروزه به اندازه‌ای پیشرفت کرده‌اند که جراحی در کوتاه‌ترین زمان و با کمترین میزان عوارض جانبی، انجام می‌شود.
معمولا جراحی آب مروارید کمتر از ۱ ساعت طول خواهد کشید و به دلیل عدم استفاده از بیهوشی، بیماران نیاز به بستری نخواهند داشت. نکته‌ای که باید به آن توجه کنید این است که مدت زمان عمل برای همه بیماران یکسان نیست. هم وضعیت سلامتی بیمار و هم نوع روش استفاده شده، می‌توانند در این موضوع دخیل باشند. برای مثال جراحی کاتاراکت چشم با لیزر احتمالا در زمانی نزدیک به ۱۵ دقیقه انجام می‌شود، این در حالی است که این زمان برای روش‌های دیگر می‌تواند به ۳۰ الی ۴۵ دقیقه برسد. با مقایسه جراحی آب مروارید با انواع جراحی‌های دیگر، به این نتیجه خواهید رسید که این عمل، در مدت زمان کوتاهی انجام می‌شود و به همین دلیل به بستری‌های طولانی مدت، نیاز ندارد.
عوارض جانبی عمل آب مروارید( کاتاراکت چشم)
تقریبا هیچ روش جراحی وجود ندارد که با عوارض جانبی همراه نباشند. انواع روش‌های جراحی کاتاراکت هم از این قاعده مستثنی نیستند و هر کدام بسته به شیوه انجام، بیمار را با خطراتی مواجه می‌کنند. معمولا پزشکان در مورد خطرات احتمالی با بیماران صحبت می‌کنند تا آن‌ها با آگاهی کامل‌تری برای جراحی آماده شوند. اما این عوارض چه هستند؟
عفونت درون چشم
یکی از جدی‌ترین عوارض عمل آب مروارید، عفونت بافت‌های داخل چشم است که می‌تواند به دلیل عدم رعایت کامل بهداشت در حین عمل و یا پس از آن باشد. البته این عارضه شایع نیست، اما در صورت بروز باید به صورت اورژانسی درمان شود. دردی که با گذشت زمان شدید‌تر می‌شود، کاهش بینایی یا تاری دید، قرمزی چشم، تورم در پلک و از همه مهم‌تر، ترشحات سفید یا زرد رنگ، نشانه‌هایی برای عفونت احتمالی در ناحیه جراحی هستند. تجویز آنتی بیوتیک بعد از عمل با هدف پیشگیری از این عارضه انجام می‌شود.
خشکی چشم
بیشتر بیماران پس از جراحی کاتاراکت چشم، درجاتی از خشکی چشم را تجربه می کنند. این مشکل می‌تواند به صورت احساس وجود جسم خارجی در چشم یا خارش هم خود را نشان بدهد. برش‌های ایجاد شده در حین جراحی و درمان‌هایی که استفاده می‌شوند، در ایجاد خشکی چشم تاثیر دارند. البته علی رغم شایع بودن عارضه خشکی چشم، این مشکل چندان جدی نیست و می‌توان با استفاده از قطره‌های اشک مصنوعی و داروهای دیگر، آن را مدیریت کرد.
درد و قرمزی پس از عمل
بسته به روش جراحی، درد و یا قرمزی چشم بیماران متفاوت خواهد بود. از آن‌جایی که در بیشتر این روش‌ها، برش ایجاد شده کوچک است، درد پس از عمل خفیف می‌باشد. همچنان قرمزی چشم در چند روز اول پس از جراحی، عارضه‌ای طبیعی بوده که با گذشت زمان از بین می‌رود. در مواردی که درد برای بیمار آزار‌دهنده است، می‌توان از مسکن‌های مختلف برای کنترل آن استفاده کرد. معمولا درد و قرمزی زمانی نگران‌کننده خواهند بود که شدید و غیرقابل تحمل بوده و همراه با علائم دیگری مانند تحریک‌پذیری باشند. این شرایط ممکن است ناشی از حساسیت چشم بیمار به گروهی از داروهای مصرفی باشد. به بیماران توصیه می‌شود اگر درد و قرمزی چشم آن‌ها شدید بود یا اینکه به مرور بدتر شد، حتما با پزشک خود صحبت کنند.
از عوارض دیگری که ممکن است در بیماران دیده شود، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- خون‌ریزی
- احساس تهوع، سرگیجه و عدم تعادل
- جداشدگی شبکیه
- ورم قرنیه
- افتادگی پلک
- افزایش حساسیت چشم به نور
- افزایش فشار داخل چشم
محدودیت‌های بعد از عمل جراحی کاتاراکت
احتمالا پس از جراحی کاتاراکت چشم از با لیزر و یا روش‌های دیگر، با محدودیت‌هایی برای کمک به بهبودی سریعتر، مواجه شوید. اما این محدودیت‌ها چه هستند؟
- معمولا برای بیماران محدودیت غذایی خاصی در نظر گرفته نمی‌شود، اما با این وجود بهتر است در روزهای اول پس از عمل، از مصرف غذاهای چرب و سنگین خودداری کنید و به جای آن به سراغ وعده‌های سبک مانند میوه، سبزیجات و مایعات کافی بروید
- باید از مالیدن چشم، حداقل تا یک هفته پس از عمل خودداری کنید
- تا چندین هفته پس از عمل، ممکن است همچنان دچار تاری دید و یا عدم دید کافی باشید. بهتر است رانندگی و یا سایر فعالیت‌هایی که به دقت زیاد نیاز دارند را تا حداقل یک هفته به تاخیر بیاندازید
- انجام ورزش‌های سنگین و خم شدن بیش از حد تا چندین هفته پس از جراحی کاتاراکت با لیزر ممنوع است. البته می‌توانید با نظر پزشک، فعالیت‌های سبک را چند روز پس از عمل، آغاز کنید
- انجام آرایش و استفاده از کرم‌های مختلف تا بهبودی نسبی چشم، ممنوع است
- با گذشت چندین روز از جراحی، می‌توانید استحمام کنید و با شامپو بچه، به آرامی صورت را شستشو بدهید
سوالات رایج در خصوص جراحی کاتاراکت
درمان قطعی آب مروارید، جراحی است. اگر این عمل به هر دلیلی صورت نگیرد، به مرور آسیب به عدسی بیشتر شده و به همان نسبت، کیفیت بینایی کاهش پیدا می‌کند تا جایی که بیمار دچار عوارضی همانند آب سیاه و یا کوری دائمی می‌شود. لازم به ذکر است که در این مرحله دیگر بینایی بیمار حتی با جراحی هم قابل برگشت نیست. به همین دلیل نباید درمان آب مروارید ساده شمرده شود.
هزینه جراحی کاتاراکت یا آب مروارید، به عواملی مانند مهارت و تجربه پزشک، نوع تکنیک استفاده شده برای درمان، نوع بیمارستان و بیمه بیمار، بستگی دارد. احتمالا انجام جراحی فیکو در بیمارستان دولتی برای بیماری که دارای بیمه مناسبی است، کمترین هزینه ممکن را در پی داشته باشد. بهتر است برای اطلاع از آخرین تعرفه انجام جراحی، با پزشک خود صحبت کنید.
در حال حاضر بسیاری از عمل‌های جراحی آب مروارید به شیوه فیکو انجام می‌شوند. در این جراحی، برش کوچکی در چشم ایجاد شده و از طریق این برش، عدسی کدر با یک عدسی مصنوعی جایگزین می‌شود. معمولا از امواج اولتراسوند برای خرد کردن عدسی و خارج کردن آن استفاده می‌شود.
همه چیز به نظر پزشک، نوع عمل و شرایط بیمار بستگی دارد. اما معمولا بیماران در روزهای اول، سوم، ماه اول و ششم بررسی شده و سپس چکاپ و معاینه سالانه انجام می‌شود.
طبیعی است که در هفته‌های اول پس از عمل، انجام ورزش و فعالیت‌های سنگین ممنوع شود، چون این کار باعث فشار به چشم و به خطر افتادن نتایج درمان می‌شود. معمولا بیماران می‌توانند به فاصله دو هفته از عمل، به مرور ورزش‌های سبک را شروع کنند، البته بهترین زمان برای این کار تنها با نظر پزشک و باتوجه به شرایط بیمار، مشخص می‌شود.
احتمالا بیماران بهبود بینایی خود را پس از جراحی آب مروارید احساس خواهند کرد، اما کامل شدن دید نیاز به چندین هفته زمان دارد و نمی‌توان از همان ابتدا، انتظار بهبودی کامل را داشت.
تیم تحریریه ایزی مد
از پزشکان و متخصصین حوزه سلامت، مترجمان و نویسندگان با تجربه حوزه پزشکی تشکیل شده است تا با تولید محتوای مناسب و به روز پزشکی مبتنی بر منابع علمی معتبر یاری رسان عموم مردم ایران و سلامتجویان باشد.
