تایید شده توسط پزشکان متخصص ایزی مد
محتوای این مقاله صرفا برای افزایش آگاهی شماست. قبل از هرگونه اقدام با پزشکان ایزی مد مشورت کنید
فتق شکم، بیرون‌زدگی یکی از احشا داخلی شکمی است که این بیرون‌زدگی، از طریق یک نقص در دیواره عضلانی، ایجاد می‌شود. احتمالا در شروع بیماری، متوجه توده غیرعادی در شکم یا کشاله ران خود شوید که با فشار دست به جای قبلی خود باز می‌گردد. چه درمانی برای این برجستگی بیرون‌زده وجود دارد؟ جراحی فتق چه خطراتی دارد؟ آیا همه افراد مبتلا باید تحت عمل فتق(هرنی) قرار بگیرند؟ قبل از اینکه در مورد این برجستگی نگران بشوید، بهتر است در این مطلب همراه ما باشید تا عمل جراحی فتق (هرنی) را به خوبی بشناسید.
بیماری فتق چیست؟
پوست انسان منافذی دارد که از طریق فولیکول‌های مو به غدد چربی زیر پوست متصل می‌شوند. با مسدود شدن این منافذ که در اثر عوامل مختلفی رخ می‌دهد جوش ها پدیدار می‌شوند. پوست در ناحیه‌ی باسن که اغلب با لباس های تنگ در تماس است و وقتی عرق می‌کند، سلولهای مرده نمی‌توانند از منافذ آن خارج شوند و به همین دلیل جوش می‌زند. البته زائده‌های ایجاد شده روی پوست باسن ممکن است آکنه نباشند و بدلایل دیگری ایجاد شده باشند. شایعترین دلایلی که می‌تواند منجر به جوش‌های روی باسن شود به شرح زیر است:
این تقسیم‌بندی بیشتر بر اساس ناحیه درگیر است. نشانه شایع در این بیماری‌ها، احساس وجود یک برجستگی یا توده است که می‌تواند همراه با درد، تهوع و برخی علائم اختصاصی، مانند رفلاکس یا همان ترش کردن در فتق هیاتال، باشد. برجستگی‌های ایجاد شده احتمالا با سرفه یا زور زدن تشدید می‌شود و ممکن است که متحرک باشد، یعنی به داخل برود و مجدد بیرون بزند. برگشت به داخل نشانه‌ای از بهبود پیدا کردن فتق شکم نیست و در بیشتر موارد، این مشکل با گذشت زمان، بدتر می‌شود. پس باید حتما مورد پیگیری قرار بگیرد.
اگر فتق درمان نشود، چه اتفاقی می‌افتد؟
همیشه بیرون‌زدگی‌های احشا شکم، نیاز به جراحی فتق ندارد. در مواردی می‌توان بدون عمل، نسبت به جااندازی احشا و بازگشت آن‌ها به حالت طبیعی اقدام کرد. در این حالت معمولا بیمار، درد یا علائم دیگری ندارد و تنها علامت، احساس وجود یک برجستگی در ناحیه شکم است. همین موضوع شاید باعث عدم توجه به این مشکل بشود. در این صورت چه پیامدهایی منتظر بیمار است؟ ضعف و نقص عضلات جدار شکم در فتق ناف و بخش‌های دیگر، خودبهخود ترمیم پیدا نمی‌کنند.
پس در صورت عدم درمان، همیشه ریسک بیرون‌زدگی احشا، وجود دارد. این اتفاق می‌تواند منجر به عارضه‌های بسیار خطرناکی شود. تصور کنید که ارگانی مانند روده، در این نقص عضلانی گیر بیافتد. در این صورت به دلیل تحت فشار قرار گرفتن، انسداد روده ایجاد می‌شود. یکی از شایعترین دلایل ایجاد انسداد در روده، جراحی‌های قبلی در این ناحیه و ایجاد چسبندگی متعاقب آن است. اما در بیمارانی که سابقه جراحی ندارند، فتق عامل شایعی محسوب می‌شود.
در یک عارضه خطرناک‌تر، عروق خون‌رسانی کننده به روده تحت فشار قرار گرفته و مانع از رسیدن اکسیژن و مواد غذایی به سلولهای جدار آن، می‌شوند که تحت عنوان هرنی استرانگوله، شناخته می‌شود. این یک شرایط اورژانسی است که اگر ادامه پیدا کند، باعث از بین رفتن و مردن سلولهای آن ناحیه می‌شود. سلولهای مرده باید به وسیله جراحی جدا شوند، چون دیگر کارآیی ندارند. به همین سادگی و عدم درمان مناسب، بیمار بخشی از روده خود را از دست می‌دهد. چنین شرایطی می‌تواند برای بیشتر احشای داخلی شکمی، ایجاد بشود، پس نباید به راحتی از عمل فتق گذشت.
راه‌های تشخیص فتق
فتق شکم چگونه تشخیص داده می‌شود؟ تشخیص بیشتر بر اساس معاینه بالینی است، اما می‌توان برای اطمینان از سونوگرافی و روش‌های تشخیصی دیگر هم استفاده کرد. در قدم اول، پزشک جراحی فتق (متخصص جراحی عمومی) ، بیمار را در دو حالت نشسته و خوابیده معاینه می‌کند. از آن‌جایی که معمولا در فعالیت‌های سنگین و یا افزایش فشار داخل شکم، هرتی بدتر می‌شود، ممکن است پزشک از بیمار بخواهد که سرفه کند یا زور بزند. در این شرایط احتمالا یک برجستگی یا توده در لمس، احساس خواهد شد که می‌تواند تا حد زیادی تشخیص فتق را تایید کند.
اگر در معاینه، توده لمس نشود اما پزشک به وجود نقص عضلانی شک داشته باشد، روش‌هایی مانند MRI و CT scan گزینه تشخیصی خواهند اما بیشتر مواقع، این سونوگرافی است که برای تایید تشخیص، توصیه می‌شود. گاهی در معاینه توده لمس می‌شود اما منشأ دقیق آن به خوبی مشخص نیست. سونوگرافی در این شرایط مبهم می‌تواند به مشخص‌تر شدن وضعیت کمک کند.
چه کسانی باید عمل جراحی فتق انجام دهند؟
درمان همه انواع فتق ناف جراحی نیست، هرچند که بیشتر بیماران در آینده برای رفع این مشکل به جراحی نیاز پیدا خواهند کرد. حال سوال اصلی این است که برای چه گروهی از بیماران، عمل فتق ناف ضروری است؟
معمولا در مواردی که فتق به صورت تصادفی تشخیص داده شده و بیمار علائم دیگری ندارد، جراحی برای ترمیم دیواره شکم ضروری نیست. اگر بیمار همراه با بیرون‌زدگی، علائمی مانند تب، استفراغ، افزایش ضربان قلب، برخی علائم آزمایشگاهی مانند بالا بودن گلبول‌های سفید یا اسیدوز و عدم دفع گاز یا مدفوع داشت، به فتق استرانگوله که ناشی از عدم خون‌رسانی صحیح است، شک می‌کنیم. در این شرایط عمل جراحی اورژانسی ضرورت پیدا می‌کند، در غیر این صورت ریسک از بین رفتن بافت زیاد خواهد بود. یکی از موارد دیگری که عمل فتق در مردان را ضروری می‌کند، وجود نشانه‌های گیر افتادن احشا است.
معمولا در این شرایط دیگر برجستگی به داخل بازنمی‌گردد و همین می‌تواند شک ما را به سمت گیر افتادن ارگان‌ها در نقص دیواره شکم بیاندازد.افرادی که دارای علائم بالا هستند، برای عمل فتق کاندید می‌شوند، اما بازهم همانند تمام جراحی‌های دیگر، باید شرایط سلامتی بیمار بررسی گردد. در صورتی که فرد مانع جدی برای انجام جراحی نداشته باشد، می‌توان فتق را ترمیم کرد.
اگر خود یا اطرافیانتان از فتق رنج می برید و مدتهاست آن را بدون درمان رها کرده اید می توانید با پزشک متخصص جراحی به صورت آنلاین مشاوره و گفتکو کنید تا درباره جراحی یا عدم جراحی خود تصمیم دقیقی بگیرید.
انواع عمل فتق با چه روش‌هایی انجام می‌شود؟
جراحی فتق، یک تکنیک درمانی موثر برای رفع درگیری احشا گرفتار شدن در نقص عضلانی دیواره شکم است. این روش اکنون به شیوه‌های مختلفی انجام می‌شود و تلاش بر این بوده تا عوارض تا حد ممکن کاهش پیدا کنند.
۱. جراحی باز فتق
جراحی باز فتق ناف، جزو قدیمی‌ترین تکنیک‌ها برای ترمیم و درمان این مشکل است که معمولا با ریسک و عوارض بیشتری هم همراه است. در این شیوه، جراح با ایجاد یک برش منفرد، به بخش داخلی شکم دسترسی پیدا کرده و بافت‌های درگیر را به جای اصلی خود بازمی‌گرداند. برای جلوگیری از عود فتق، نقص‌های دیواره هم ترمیم می‌شوند که مش می‌تواند یکی از آن‌ها باشد.
۲. جراحی فتق با لاپاراسکوپی
جراحی فتق شکم با لاپاراسکوپی نسبت به جراحی باز، ریسک و خطرات کمتری دارد و به همین دلیل در حال جایگزینی با آن است. در این شیوه، نیاز به ایجاد برش‌های وسیع که ریسک عفونت پس از عمل را دارند، نیست. حدودا سه الی چهار برش کوچک در دیواره شکم ایجاد می‌شود که از طریق آن، لوله لاپاراسکوپی وارد شکم می‌شود. این دستگاه هم دارای دوربین تصویربرداری و هم دارای ابزار مناسب برای انجام جراحی است. پزشک با استفاده از تصاویر جراحی فتق، نواحی درگیر را شناسایی کرده و نسبت به درمان آن‌ها اقدام می‌کند.
۳. جراحی فتق با لیزر
فتق شکم می‌تواند با استفاده از لیزر و با کمترین عارضه درمان بشود. این یک تکنیک جدید و بسیار پیشرفته است که همانند لاپاراسکوپی، به برش و روش‌های تهاجمی و خطرناک، نیازی ندارد.
۴. جراحی فتق با مش
در جراحی ترمیم فتق، هدف برطرف کردن ضعف عضلانی موجود در دیواره شکم است. این ترمیم می‌تواند با استفاده از بخیه و یا مش انجام بشود. مش نوعی توری است که در داخل بدن قرار گرفته تا بتواند نقص دیواره شکم را پوشش بدهد. معمولا تاثیر استفاده از این روش هم طولانی‌تر و هم بهتر است، اما از آن‌جایی که مش جسم خارجی است، می‌تواند عفونت را به دنبال داشته باشد.
عوارض عمل جراحی فتق
ایجاد برش و انجام مداخله در دیواره شکم برای ترمیم فتق، می‌تواند عوارضی را در آینده ایجاد کند. به طور کلی عوارض ناشی از جراحی فتق اینگوینال، به صورت کوتاه مدت و بلند مدت دیده می‌شوند. عوارض کوتاه مدت بیشتر ناشی از مداخله صورت گرفته، هستند و معمولا با گذشت زمان بهبود پیدا می کنند. اما عوارض بلند مدت می‌توانند مشکلات جدی‌تر و یا در مواردی، تکرار جراحی فتق را به دنبال داشته باشد.
یکی از عوارض مهم در انواع جراحی پارگی فتق، خطر بروز عفونت است. این عفونت می‌تواند ناشی از درمان نامناسب زخم پس از جراحی و یا ناشی از مش باشد. برای جلوگیری از این مشکل برای بیماران، آنتی‌بیوتیک قبل و بعد از عمل تجویز می‌شود. سروما که به معنای تجمع مایع در محل زخم است، از عوارض دیگر قابل مشاهده پس از جراحی فتق است که دارای درد یا قرمزی نیست. این عارضه عمدتا به صورت خودبهخود رفع می‌شود و به جز درمان‌های حمایتی، به روش دیگری نیاز ندارد. اما ترمیم عضلات جدار شکم می‌تواند با آسیب عصبی هم همراه باشد. بسته به عصب آسیب‌دیده، علائمی مانند درد یا بی‌حسی در ناحیه بالا، داخل و یا خارج کشاله ران دیده می‌شود.
مزایای عمل جراحی فتق چیست؟
چرا عمل فتق ناف به عنوان یک روش درمانی مناسب شناخته می‌شود؟
جراحی و مداخلات صورت گرفته در فتق، ریسک و خطر کمی دارند و از این‌رو عمده بیماران با عوارض نادر و کمی پس از آن مواجه می‌شوند. تقریبا جراحی، یک تکنیک موثر برای کاهش علائم این بیماری است که عمدتا اثرات آن دائمی یا حداقل برای مدت طولانی خواهند بود. درصد کمی از بیماران نیاز به جراحی‌های ترمیمی مجدد پیدا می‌کنند که این شرایط هم اغلب پس از گذشت ده سال و بیشتر ایجاد می‌شود.
البته همان‌طور که اشاره شد، در فتق از تکنیک‌های مختلفی برای ترمیم دیواره شکم استفاده می‌شود که در آن‌ها عوارض و نتایج کمی تفاوت دارند. برای مثال در جراحی باز، دوره نقاهت بیشتر بوده اما نتایج طولانی‌تر خواهند بود. معمولا بیماران پس از عمل فتق، نیاز به بستری‌های طولانی ندارند و می‌توانند در عرض حداکثر چند هفته، به فعالیت‌های معمول خود بازگردند. پس در مجموع محدودیت و عوارض کم و در نقطه مقابل اثربخشی مناسب از مزیت‌های این تکنیک درمان است.
مراقبت‌های بعد از جراحی هرنی( فتق) چگونه هستند؟
عمل فتق، جراحی سنگینی نیست، از این‌رو معمولا بیماران به یک یا دو روز بستری نیاز خواهند داشت. احساس درد در محل جراحی می‌تواند یک عارضه طبیعی به دنبال مداخله‌های صورت گرفته در آن ناحیه باشد. برای کنترل درد، مصرف مسکن‌های مناسب در چند روز اول پس از عمل توصیه می‌شود. ضمنا ممکن است قبل و بعد از عمل، آنتی‌بیوتیک برای پیشگیری از ایجاد عفونت در محل زخم هم تجویز بشود. در مواردی که برای بیمار مش تعبیه شده است، هم شدت و هم مدت درمان با آنتی‌بیوتیک طولانی‌تر است، چون این بیماران در خطر بیشتری برای عفونت هستند.
انجام فعالیت‌های سنگین برای حدود ۴ تا ۶ هفته پس از جراحی فتق اینگوینال ممنوع است. بهتر است به محض کمتر شدن احساس درد، فعالیت‌های سبک خود را از سر بگیرید. این کار می‌تواند روند بهبودی را سرعت بخشیده و از عوارض دیگری مانند ایجاد لخته جلوگیری کند. عموما بیماران پس از گذشت ۱ یا ۲ هفته، به سرکار خود باز گشته و پیاده‌روی‌های سبک را شروع می‌کنند.
باید برای رژیم غذایی خود هم برنامه‌ریزی صحیحی داشته باشد. یبوست می‌تواند فشار به شکم را در حین دفع مدفوع بیشتر کند. در مواردی، این فشار‌های بالا نتایج جراحی پارگی فتق را تحت تاثیر قرار می‌دهند. پس باید زیاد از آب و یا مایعات دیگر را مصرف کنید و به سراغ رژیم‌های سالم یعنی حاوی فیبر و پروتئین بالا و چربی کم بروید.
آماده برای بازگشت به زندگی بدون درد؟
اگر شما یا یکی از عزیزانتان از فتق رنج می‌برید، وقت آن است که یک گام جدی برای بهبود بردارید. با روش‌های جراحی پیشرفته و تیم متخصصین جراحی ما، دیگر نیازی به تحمل درد و نگرانی نیست. همین حالا از خدمات ویزیت مجازی ما استفاده کنید تا به راحتی و در کمترین زمان ممکن با یک متخصص مشاوره کنید. یا با چند کلیک ساده از طریق نوبت‌دهی اینترنتی، وقت معاینه حضوری خود را رزرو کنید و قدمی به سوی سلامت بردارید.
سوالات متداول
در ادامه برخی از سوالات متداول درباره‌ی ویتامین ای را بررسی خواهیم کرد.
یک نقص یا ضعف عضلانی در جدا شکم، باعث می‌شود تا این سد محافظتی دارای شکاف شده و زمینه را برای بیرون‌زدگی احشا فراهم کند
فتق شکم به تنهایی نمی‌تواند خطری برای حیات بیمار داشته باشد، البته اگر درمان نشود، با ریسک ایسکمی و از بین رفتن بافت‌های درگیر همراه است.
عمل پارگی فتق، عمدتا توسط پزشک جراحی عمومی که دارای تخصص جراحی انجام می‌شود، اما در این میان باید برای مشکل خود به متخصص باتجربه و ماهر مراجعه کنید تا تشخیص بهتر و عمل با عوارض کمتری داشته باشید.
زمان عمل فتق در زنان یا مردان، بسته به نوع فتق، عارضه همراه و تکنیک استفاده شده برای درمان، متفاوت است، اما عمدتا این جراحی نزدیک به ۱ الی ۲ ساعت طول خواهد کشید.
همانند همه مداخلات جراحی، این روش هم بدون خطر نیست، اما معمولا جزو جراحی‌های سنگین و پرعارضه نیست و از این‌رو انتظار مشکلات جدی و یا عوارض خطرناک را در مورد آن نداریم.
تیم تحریریه ایزی مد
از پزشکان و متخصصین حوزه سلامت، مترجمان و نویسندگان با تجربه حوزه پزشکی تشکیل شده است تا با تولید محتوای مناسب و به روز پزشکی مبتنی بر منابع علمی معتبر یاری رسان عموم مردم ایران و سلامتجویان باشد.
