تایید شده توسط پزشکان متخصص ایزی مد
محتوای این مقاله صرفا برای افزایش آگاهی شماست. قبل از هرگونه اقدام با پزشکان ایزی مد مشورت کنید
بیماری کرون و کولیت اولسراتیو دو بیماری التهابی در روده هستند که مجموعا با نام بیماری التهابی روده یا IBD شناخته می‌شوند. التهاب در روده، عمدتا یک شرایط مزمن است و نشان می‌دهد شما باید از این پس رژیم غذایی و سبک زندگی خود را تغییر بدهید، در غیر این صورت، با علائم و عوارض جدی‌تری مانند بدخیمی در آن ناحیه مواجه می‌شوید. آیا این بیماری درمان دارد؟ علت التهاب در روده چیست و با چه علائمی می‌تواند همراه باشد؟ در این مطلب همراه ما باشید تا دقیق‌تر IBD و عوارض احتمالی آن را بشناسید.
التهاب روده (IBD) چیست؟
التهاب روده یا همان inflammatory bowel disease که به صورت اختصار به IBD شناخته میشود، نوعی بیماری با التهاب مزمن و طولانی مدت در دستگاه گوارش است که معمولا به صورت کامل درمان نمی‌شود. التهاب در روده بزرگ و سایر بخش‌های گوارش، با درمان‌های موجود تا حدودی کنترل شده اما اغلب از آن‌جایی که ادامه‌دار است، می‌تواند باعث عود یا بازگشت علائم شود. این موضوع می‌تواند برای بیشتر بیماران ناراحت‌کننده باشد، چون احتمالا پس از التهاب روده سبک زندگی آن‌ها باید تفاوت زیادی با گذشته بکند.
یکی از دلایل اصلی التهاب روده، اختلال در سیستم ایمنی بدن است. در این بیماری، سیستم ایمنی به اشتباه به سلول‌های روده حمله می‌کند و باعث التهاب میشود. عوامل ژنتیکی و سابقه خانوادگی نیز می‌توانند در بروز این بیماری نقش داشته باشند
این بیماری شامل دو دسته بیماری کرون( CD) و کولیت اولسراتیو(UC) است که هر کدام تظاهرات و درگیری‌های خاص خود را ایجاد می‌کنند، البته می‌توانند با علائم مشترکی هم بروز کنند. اما سوال اصلی این است که تفاوت این دو شکل از التهاب روده چیست؟
التهاب روده (IBD) چیست؟
کرون
کرون اغلب باعث التهاب در بخش انتهایی روده باریک و دریچه موجود میان این بخش با قسمت بعدی دستگاه گوارش میشود. البته این بیماری، قابلیت ایجاد التهاب در تمامی بخش‌های دستگاه گوارش، یعنی دهان تا معقد را دارد. در این فرم از التهاب روده، هر چهار لایه دیواره دستگاه گوارش درگیر می‌شوند. این موضوع می‌تواند خطر پارگی و مشکلاتی از این دست را در کرون بیشتر کند.
کولیت اولسراتیو
التهاب در کولیت فقط محدود به مخاط یا زیر مخاط در دستگاه گوارش میشود که در آن التهاب بیشتر محدود به روده بزرگ است.
چه چیزی باعث التهاب روده می شود؟
هنوز علت اصلی ایجاد کولیت و کرون شناخته نشده است. تحقیقات زیادی در این زمینه صورت گرفته و تاکنون چیزی که قطعی شده، این است که چندین فاکتور مختلف می‌توانند زمینه‌های لازم برای التهاب را ایجاد کنند. در محتمل‌ترین حالت، IBD را یک بیماری اتوایمیون در نظر می‌گیرند که با واکنش نامناسب سیستم ایمنی به سلول‌های روده همراه است.
مکانیسم این پاسخ نابه‌جا هنوز مشخص نشده است و شاید همین معمای حل نشده در مزمن و ادامه‌دار بودن بیماری تاثیر دارد. گروهی از متخصصان، تغییرات ژنتیکی را با پاسخ دستگاه ایمنی به دستگاه گوارش مرتبط می‌دانند، چون شیوغ IBD در افرادی با سابقه فامیلی مثبت بیشتر است. در گذشته استرس و رژیم غذایی هم به عنوان یکی از دلایل احتمالی برای التهاب روده شدید در نظر گرفته می‌شد که البته در تحقیقات جدید، بیشتر نقش این موارد در تشدید بیماری ثابت شده است.
فارغ از موارد گفته شده، فاکتورهای دیگری هم هستند که می‌توانند ریسک بروز التهاب را بیشتر کنند. بیشتر کیس‌های التهاب روده، در سنین قبل از ۳۰ سالگی هستند و برخلاف بسیاری از بیماری‌های دیگر، در سنین بالا IBD چندان شایع نیست. همچون بسیاری از بیماری‌ها، سیگار هم می‌تواند از دلایل ایجاد یا بدتر شدن شرایط بشود. بررسی‌ها نشان می‌دهند سیگار می‌تواند هم در بروز و هم در عود کرون نقش داشته باشد. اما در مورد کولیت اولسراتیو اوضاع متفاوت است. این شاید جزو معدود بیماری‌ها در پزشکی باشد که سیگار می‌تواند در آن نقش محافظتی داشته باشد!
علائم التهاب روده چیست ؟
التهاب روده باریک و بزرگ، خود را بیشتر با علائم گوارشی نشان می‌دهند، چون التهاب در بخش‌های مختلف این دستگاه ایجاد میشود. بیماری کرون و کولیت هر چند که قسمت‌های مختلفی را درگیر می‌کنند، اما می‌توانند با تظاهرات یکسانی هم بروز کنند. فارغ از یافته‌های مشاهده شده در کولونوسکوپی یا آندوسکوپی، این دو بیماری دارای علائم نسبتا اختصاصی هم هستند که می‌توانند قبل از تایید توسط پاراکلینیک، تا حدودی تشخیص احتمالی را برای ما مشخص کنند.
در کولیت، به دلیل درگیری بخش‌های پرخون روده یعنی مخاط و زیر مخاط، احتمال خون‌ریزی و اسهال خونی بیشتر است، در حالی که در کرون علامت شایع، درد شکم و اسهالی است که به صورت غیرخونی می‌باشد. پس اسهال خونی بیشتر ما را به سمت کولیت خواهد برد. علائم و نشانه‌های بالینی مشترک در بیماری‌های التهابی روده کوچک شامل موارد زیر می‌شوند:
- درد شکم و زورپیچ
- اسهال که به صورت خونی یا غیرخونی است
- تب
- کاهش وزن به دنبال کاهش اشتها
- کم‌خونی و علائم مرتبط مانند خستگی
درگیری‌های خارج گوارشی مانند التهاب در مفاصل، چشم و پوست
اگر علائم بالا را در خود مشاهده کرده اید و فرصت مراجعه حضوری ندارید می توانید بلافاصله با انجام یک ویزیت آنلاین با متخصص داخلی، فوق تخصص گوارش یا پزشک عمومی زبده از نگرانی خود بکاهید.
آیا التهاب روده خطرناک است؟
التهاب در روده بزرگ یا کوچک به خودی خود تهدید‌کننده حیات نیستند، اما عوارض ناشی از این بیماری مزمن، می‌توانند در آینده بیمار را با مشکلات جدی مواجه کنند.
به نظر شما مبتلایان به IBD با چه عوارضی مواجه می‌شوند؟ در این بخش با همراه ما باشید تا با زوایای پنهان این بیماری آشنا شوید.
مستعد شدن برای سرطان در روده بزرگ
خطرناک‌ترین عارضه، می‌تواند افزایش ریسک ابتلا به سرطان روده بزرگ در بیماران باشد. از این‌رو، معمولا برای افراد درگیر با IBD، غربالگری‌های منظم ۸ تا ۱۰ سال پس از تشخیص شروع میشود. در IBD، بیشتر قسمت‌های انتهایی دستگاه گوارش در معرض خطر هستند، پس کولونوسکوپی برای تشخیص‌های زود هنگام سرطان انجام میشود. البته موارد گفته شده به صورت کلی هستند. ممکن است با نظر پزشک و به دلیل شرایط بیمار، غربالگری از سنین زودتر شروع شود. بهتر است با دکتر آنلاین در این مورد مشورت کنید.
درگیری‌های خارج گوارشی
التهاب روده کوچک یا قسمت‌های دیگر، تنها عوارض بیماری IBD نیستند. این بیماری مزمن می‌تواند دارای تظاهرات دیگری به غیر از سیستم گوارشی هم باشد. التهاب می‌تواند در پوست، چشم و یا مفاصل هم ایجاد بشوند که باعث بدتر شدن اوضاع برای بیمار خواهند شد.
از دست دادن آب
اسهال، یکی از علائم مهم در بیماری‌های التهابی دستگاه گوارش است که منجر به از دست رفتن آب و الکترولیت‌های مهم در بدن میشود. اگر بیمار نتواند با مصرف مناسب مایعات، این کم‌آبی را جبران کند، با عوارض دیگری مانند خشکی پوست و غیره مواجه میشود.
عوارض گفته شده، خطرات کلی بیماری‌های التهابی روده هستند که در هر دو فرم دیده می‌شوند. اما هر کدام از این بیماری‌ها می‌توانند بسته به درگیری خاص خود، عوارض جدی دیگری هم ایجاد کنند. بیماری کرون می‌تواند التهاب گسترده‌تری در دستگاه گوارش ایجاد کند و از این‌رو همراه با علائم زیر هم است.
سوءتغذیه
التهاب، باعث میشود تا بیمار دیگر نتواند همانند گذشته، رژیم و سبک زندگی خود را داشته باشد. درد شکم و اسهال منجر به کاهش اشتها و از دست رفتن آب و مایعات در بیمار می‌شوند. ضمن اینکه روده ملتهب نمی‌تواند همچون گذشته جذب مواد غذایی را انجام بدهد. از این‌رو کمبود برخی از ویتامین‌ها و مواد غذایی مانند ویتامین B12 و به دنبال آن کم‌خونی‌های مرتبط مانند فقر آهن نسبتا شایع هستند.
انسداد یا ایجاد فیستول در روده
عدم رفع التهاب روده و مزمن شدن آن، باعث افزایش ضخامت در دیوار روده می‌شوند. این یک عارضه ثانویه بوده که ناشی از مزمن شدن التهاب در آن ناحیه است. افزایش ضخامت دیواره روده، باعث تنگ‌تر شدن فضای داخلی میشود. پس احتمالا، حرکت مواد غذایی سخت و کندتر بشود. در مواردی که افزایش ضخامت زیاد باشد، انسداد ایجاد میشود. فیستول عارضه دیگری است که می‌تواند به دنبال التهاب و درگیری تمامی لایه‌های روده ایجاد بشود. این شکل از درگیری در نهایت منجر به ایجاد فیستول، یعنی شکلی از اتصال غیر عادی بین بافت‌های مجاور خواهد شد.
موارد گفته شده به دلیل درگیری‌های خاص کرون، بیشتر در این بیماری دیده می‌شوند. اما کولیت اولسراتیو هم می‌تواند باعث ایجاد عوارض و درگیری‌های دیگری بشود که در ادامه بررسی می‌شوند.
توکسیک مگاکولون
توکسیک مگاکولون یک اورژانس پزشکی در بیماری IBD است که با تورم و گشاد شدگی شدید در روده بزرگ همراه است. ممکن است برای درمان این شرایط به جراحی نیاز باشد.
عوارض گفته شده نشان می‌دهند که IBD به هیچ وجه یک بیماری ساده نیست. این عوارض هر چند که با درمان‌های موجود کاملا ریشه‌کن نمی‌شوند، اما می‌توانند تا حد زیادی تسکین پیدا کنند. معمولا در صورت رعایت درمان و موارد حمایتی، بیمار مشکل خاصی نخواهد داشت.
نحوه صحیح تشخیص التهاب روده
زمانی می‌توان برای التهاب روده درمان کاملی تجویز کرد که بیماری به درستی تشخیص داده شود. برخی از انواع بیماری‌های التهابی دارای تظاهرات مشترک با سایر بیماری‌ها هستند و به همین دلیل به موقع تشخیص داده نمی‌شوند. به صورت کلی مجموعه‌ای از علائم بالینی به همراه پاراکلینیکی در نهایت تشخیص التهاب روده باریک را قطعی می‌کنند. برای شروع، آزمایش خون و مدفوع گرفته میشود. بیماری‌های التهابی روده، مارکر اختصاصی و مشخصی ندارند و آزمایش خون یا مدفوع بیشتر برای رد سایر علل محتمل، انجام می‌شوند.
برای مثال اسهال خونی که بیشتر در کولیت اولسراتیو دیده میشود، تشخیص‌های افتراقی زیادی دارد که با انجام آزمایش مدفوع و خون، علل انگلی و موارد دیگر رد می‌شوند. چون IBD یک بیماری التهابی است، احتمالا در آزمایش خون با یک ESR و CRP بالا مواجه هستیم. ضمنا به دلیل مشکلات ایجاد شده در جذب مواد معدنی و برخی ویتامین‌ها، کم‌خونی ناشی از فقر آهن هم ممکن است مشاهده بشود. در آزمایش التهاب به دلیل ماهیت التهابی و وجود اسهال خونی، انتظار مشاهده گلبول‌های سفید و قرمز را خواهیم داشت، هرچند که در تمامی بیماران شرایط این‌گونه نیست.
پس از آزمایش خون و مدفوع، نوبت به تکنیک‌های دقیق‌تر برای تعیین محل درگیری و نوع آن میشود. در این مرحله بسته به شک احتمالی در مورد محل درگیر، از کولونوسکوپی، آندوسکوپی، سیگموئیدسکوپی و یا کپسول آندوسکوپی استفاده میشود. با استفاده از این تکنیک‌ها، پزشک قسمت‌های مختلف دستگاه گوارش را برای مشاهده ضایعات و التهاب بررسی می‌کند. در بیماری کرون، نواحی ملتهب به صورت پیوسته نیستند و از این‌رو میان نواحی درگیر می‌توان بخش‌های سالم را هم مشاهده کرد.
این در حالی است که کولیت اولسراتیو درگیری سطحی و پیوسته می‌دهد. در بخش‌های قبل در مورد محل درگیری دستگاه گوارش هم صحبت شد. بسته به محل ملتهب و نشانه‌های گفته شده در تکنیک‌های کولونوسکوپی یا آندوسکوپی، تشخیص بیماری قطعی میشود. عمدتا بررسی با کولونوسکوپی شروع میشود و در این تکنیک تمامی بخش‌های روده بزرگ توسط پزشک مشاهده می شود.
در صورت عدم مشاهده مورد خاصی در کولونوسکوپی و وجود علائمی مانند تهوع و درد بالای شکم که به نفع درگیری قسمت فوقانی دستگاه گوارش است، آندوسکوپی ارجحیت پیدا می‌کند. با دو تکنیک گفته شده، بیشتر بخش‌های لوله گوارش به جز روده باریک بررسی می‌شوند. برای بررسی این بخش و رد کرون، ازکپسول آندوسکوپی اهمیت استفاده میشود. در مجموع، روش‌های مختلفی برای تشخیص IBD وجود دارد و انتخاب روش اغلب به شرایط و نیازهای خاص بیمار بستگی دارد. برای انتخاب بهترین روش بررسی و مشاوره بدون معطلی و راحت با متخصصان آنلاین داخلی یا پزشک فوق تخصص گوارش روی لینک زیر کلیک کنید.
درمان التهاب روده یا IBD
التهاب روده درمان نسبتا سختی دارد، چون این یک شرایط مزمن است که به صورت مکرر، باعث آسیب میشود. فارغ از درمان‌های دارویی، نحوه رعایت بیمار از نظر رژیم غذایی و سبک زندگی هم می‌تواند نقش حمایتی و کمک‌کننده در بهبود علائم داشته باشد. تاکنون درمان قطعی برای این بیماری شناخته نشده است و روش‌های موجود، بیشتر بر مدیریت بیماری و برگرداندن بیمار به یک زندگی عادی تمرکز می‌کنند. پس احتمالا، بیماران نیاز به دوره‌های طولانی از درمان داشته باشند.
در یک درمان موثر، علائم تا حد زیادی کنترل شده و ریسک عوارض خطرناک مانند سرطان کاهش پیدا می‌کند. عمدتا در مراحل اولیه، دارو درمانی ارجحیت دارد که در صورت عدم پاسخ مناسب، جراحی توصیه میشود. حال در این بخش، بهترین درمان‌های موجود را بررسی می‌کنیم.
داروهای ضد التهاب
التهاب روده، درمان‌های مختلفی دارد که در اولین گام، از داروهای ضد التهاب استفاده میشود. با توجه به ماهیت التهابی در دستگاه گوارش، این درمان می‌تواند منطقی باشد. بسته به شدت و وسعت درگیری، از داروهای مختلفی در این مرحله استفاده میشود. در موارد خفیف، برای بیمار داروهای آمینو سالیسیلات تجویز میشود. سولفاسالازین، اولسالازین و بالسالازید گزینه‌هایی هستند که در این گروه قرار می‌گیرند.
اما برای التهاب روده شدید، آمینو سالیسیلات‌ها جوابگو نیستند. پس به سراغ دسته دارویی دیگر یعنی کورتیکواستروئید‌ها می‌رویم. این داروها دارای اثرات التهابی قوی‌تری هستند و علاوه بر این، می‌توانند سیستم ایمنی را هم سرکوب کنند. اما مصرف طولانی مدت آن‌ها عوارضی مانند پوکی استخوان ایجاد می‌کند. به همین دلیل تنها در صورتی که شدت بیمار بالا باشد، تجویز می‌شوند.
آنتی بیوتیک
آنتی بیوتیک‌ها بیشتر برای درمان یا پیشگیری از عوارض بیماری‌های التهابی، استفاده می‌شوند. برای مثال در فیستول‌های اطراف مقعد که ریسک عفونت وجود دارد، آنتی‌بیوتیک گزینه درمانی است. از این دسته دارویی، عمدتا مترونیدازول و سیپروفلوکساسین بیشتر از سایر موارد پیشنهاد می‌شوند، چون می‌توانند میکروب‌های شایع در ایجاد درگیری را پوشش بدهند.
ایمونوساپرسیو( سرکوب‌های سیستم ایمنی)
یکی از اصلی‌ترین دلایل ایجاد بیماری، تحریک بیش از حد سیستم ایمنی نسبت به سلول‌های بدن است. تا زمانی که جلوی این پاسخ اشتباه گرفته نشود، التهاب و علائم مرتبط با آن ایجاد خواهند شد. پس یکی از اصول درمان در بیماری کرون و کولیت، استفاده از داروهای مناسب برای سرکوب سیستم ایمنی است. آزاتیوپرین، مرکاپتوپورین و متوتروکسات، به عنوان گزینه‌های درمانی در دسترس هستند.
قبلا داروهایی مانند توفاسیتینیب برای سرکوب سیستم ایمنی مورد استفاده قرار می‌گرفت که اخیرا تاثیر آن در افزایش ریسک ابتلا به سرطان اثبات شده است. به دنبال مصرف این دارو، عارضه قلبی هم دیده میشود، به همین دلیل تجویز آن کاهش پیدا کرده است. البته بیمارانی که اکنون با توفاسیتینیب در حال درمان هستند، تنها باید با نظر پزشک و دکتر آنلاین، دارو را قطع کنند.
درمان‌های مکمل
در این بخش، درمان التهاب روده باریک به صورت علامتی است، به این معنی که علائم بیماری به صورت جداگانه مورد توجه قرار گرفته و درمان می‌شوند. التهاب در روده ،می‌تواند با درد شکم که دارای شدت‌های مختلف است، خود را نشان بدهد. برای کنترل درد، داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی یعنی NSAIDS ها گزینه مناسبی هستند. از این دسته دارویی، استامینوفن انتخاب خوبی است. بهتر است برای مدیریت درد به سراغ ناپروکسن، ایبوپروفن و دیکلوفناک نروید، چون در بررسی‌ها بدتر شدن علائم بیماری را نشان می‌دهند.
یکی دیگر از تظاهرات مشترک در انواع بیماری‌های التهابی، اسهال است. با ادامه‌دار بودن اسهال، آب و الکترولیت‌های مهم زیادی از بدن دفع می‌شوند که این عارضه می‌تواند خطرناک باشد. برای کنترل اسهال می‌توان از لوپرامید در موارد شدید، متاموسیل و سیتروسل استفاده کرد. بسته به نوع و شدت اسهال، یک تا تعدادی بیشتری دارو توسط پزشک نسخه میشود.
ویتامین، مکمل و مواد غذایی ضروری
برای جبران کاهش جذب یا از دست رفتن مواد غذایی، ویتامین و مکمل‌های ضروری در صورت نیاز و تشخیص پزشک به بیمار داده میشود.
جراحی
جراحی جزو آخرین گام‌ها برای درمان بیماری التهاب روده می‌باشد و در شرایطی باید به سراغ آن رفت که علائم بیمار با دارو و روش‌های حمایتی تسکین پیدا نکند. البته در مورد برخی عوارض مانند فیستول یا توکسیک مگاکولون، روش‌هایی دارویی کنار رفته و جراحی گزینه اول درمانی میشود. این گزینه بیشتر برای کرون و مشکلاتی که ایجاد می‌کند، است. تقریبا چیزی نزدیک به ۶۶ درصد افرادی دارای این التهاب، نیاز به جراحی پیدا می‌کنند.
در این تکنیک درمانی، جراح قسمت‌های ملتهب از روده را برداشته و قسمت‌های باقی‌مانده را به یکدیگر متصل می‌کند. اما این کار باعث درمان دائمی التهاب نمی‌شود، چون معمولا بازهم علائم عود پیدا کرده و التهاب در قسمت‌های جدید ایجاد می‌شوند. برای توجیه این مشکل، باید به منشأ ایجاد التهاب بازگشت. اشاره شد که یکی از دلایل بیماری IBD، پاسخ نامناسب سیستم ایمنی به سلول‌های گوارشی است. پس در این افراد با وجود برداشت قسمت‌های آسیب‌دیده، احتمال بازگشت التهاب به دلیل فعال بودن سیستم ایمنی وجود دارد.
برای جلوگیری از این مشکل، پزشکان استفاده همزمان از جراحی و دارو را توصیه می‌کنند. گاهی در کولیت اولسراتیو هم نیاز به برداشتن کل کولون و رکتوم میشود. در این شرایط یا برای بیمار سوراخ دائمی جهت خروج مدفوع ایجاد میشود یا بسته به نظر پزشک، روش‌های جایگزین برای این کار انتخاب میشود.
سوالات رایج کاربران:
التهاب روده شدید و درمان نشده باعث ایجاد بیماری مزمن و آسیب‌های مکرر به دیواره روده میشود که همین تغییرات می‌تواند ریسک ایجاد سرطان را در آن ناحیه بیشتر کنند.
ویتامین D یکی از مهم‌ترین ویتامین‌ها در بیماران با التهاب روده است که می‌تواند در کنترل این بیماری داشته باشد. هم‌چنین ویتامین‌های B12، A، E و K هم می‌توانند به بهبود بیشتر و جلوگیری از برخی علائم کمک کنند.
تاکنون نقش رژیم غذایی در ایجاد بیماری کرون و کولیت مشخص نشده است، با این حال رژیم حاوی غذاهای ناسالم مانند فست‌فود، غذاهای چرب، غذاهای ادویه‌دار و تند و موارد دیگر می‌تواند باعث تشدید علائم و شعله‌وری بیماری بشوند.
تیم تحریریه ایزی مد
از پزشکان و متخصصین حوزه سلامت، مترجمان و نویسندگان با تجربه حوزه پزشکی تشکیل شده است تا با تولید محتوای مناسب و به روز پزشکی مبتنی بر منابع علمی معتبر یاری رسان عموم مردم ایران و سلامتجویان باشد.
